सोमवार, 8 एप्रिल रोजी पृथ्वीवरील लोक एका दुर्मिळ खगोलीय घटनेचे साक्षीदार होतील. वास्तविक, या दिवशी वर्षातील पहिले सूर्यग्रहण होणार आहे आणि ते संपूर्ण सूर्यग्रहण असेल. जेव्हा चंद्र सूर्य आणि पृथ्वीच्या मधून जातो, तेव्हा सूर्यग्रहण होते. दुसरीकडे, जेव्हा सूर्य, चंद्र आणि पृथ्वी एका सरळ रेषेत येतात, तेव्हा त्याला संपूर्ण सूर्यग्रहण म्हणतात. यावेळी ग्रहण अमेरिका, कॅनडा, इंग्लंड, मेक्सिको आणि आयर्लंडमध्ये दिसणार आहे. अमेरिकेच्या वेळेनुसार, संपूर्ण सूर्यग्रहण दुपारी 2:15 वाजता सुरू होईल.
संपूर्ण सूर्यग्रहण वेगवेगळ्या टप्प्यात होते, त्यातील सर्वात विशेष अवस्था म्हणजे संपूर्णता. यावेळी चंद्र सूर्याला अशा प्रकारे झाकतो की त्याचा कोणताही भाग दिसत नाही. नासाच्या अहवालानुसार, ही एकमेव वेळ आहे, जेव्हा ग्रहण कोणत्याही चष्म्याशिवाय किंवा संरक्षणाशिवाय पाहता येईल. उर्वरित वेळी सूर्यग्रहण चष्मा वापरण्याची शिफारस केली जाते. 8 एप्रिल रोजी होणाऱ्या संपूर्ण सूर्यग्रहणात तुम्हाला आकाशात काय पाहण्याची संधी मिळेल ते आज जाणून घेऊया.
एकूण सूर्यग्रहणात चंद्र हळूहळू सूर्य आणि पृथ्वीच्या मध्ये येतो. त्याच्या पहिल्या टप्प्याला आंशिक सूर्यग्रहण म्हणतात, ज्यामध्ये सूर्य अर्ध चंद्राच्या आकारात दिसतो. जेव्हा चंद्र सूर्याला पूर्णपणे झाकतो, तेव्हा संपूर्णतेचा कालावधी सुरू होतो. याला दुसरा संपर्क देखील म्हणतात. संपूर्णपणे, सूर्याचे क्रोमोस्फियर (सौर वातावरणाचा एक प्रदेश, चंद्राभोवती पातळ गुलाबी वलय म्हणून दृश्यमान आहे) आणि कोरोना (बाह्य सौर वातावरण, पांढर्या प्रकाशाच्या रूपात दृश्यमान) पृथ्वीवरून दृश्यमान होते. सामान्य दिवशी, सूर्याच्या तेजस्वी प्रकाशात कोरोना दिसत नाही. काही ठिकाणी संपूर्णतेचा कालावधी फक्त एक किंवा दोन मिनिटांचा असतो. यावेळी हवेचे तापमान कमी होते आणि अनेकदा सर्वत्र शांतता असते.
सर्वसाधारण मत असे आहे की संपूर्ण सूर्यग्रहणाच्या वेळी आकाश चांदण्या रात्रीसारखे गडद होते, पण तसे नाही. या प्रकारच्या ग्रहणात सूर्योदयापूर्वी 20 ते 40 मिनिटे किंवा सूर्यास्तानंतर 20 ते 40 मिनिटांइतकेच गडद होते. सहसा अशा आकाशात शुक्र अगदी स्पष्टपणे दिसतो. याशिवाय सूर्याजवळ इतर तेजस्वी तारेही दिसतात.
On April 8, worlds will align 🌎🌑☀️
It’s going to be a BIG DAY – but whose big day is it?
Earth, Moon and Sun each think it's theirs. Whose team are YOU on?
Use #TeamEarth, #TeamMoon, or #TeamSun to support your team. Polls open on eclipse day. pic.twitter.com/iKkzq5OvIO
— NASA Solar System (@NASASolarSystem) April 3, 2024
स्पेस वेबसाइटच्या रिपोर्टनुसार, ग्रहणाच्या वेळी शुक्र ग्रह स्पष्ट आणि चमकदार दिसेल. शुक्रानंतर, आकाशातील दुसरा सर्वात तेजस्वी ग्रह बृहस्पति असेल, जो सूर्यमालेतील सर्वात मोठा ग्रह देखील आहे. याशिवाय शनि, मंगळ यांसारखे ग्रहही सहज दिसण्याची शक्यता आहे. स्टार्सची आवड असणाऱ्यांसाठीही ही खास संधी असेल. या वेळी, सिरीयस दिसू शकतो, पृथ्वीच्या रात्रीच्या आकाशातील सर्वात तेजस्वी तारा.
केवळ सर्वसामान्यांसाठीच नाही, तर काही मिनिटांसाठी होणारे संपूर्ण सूर्यग्रहण ही वैज्ञानिकांसाठी सुवर्णसंधीपेक्षा कमी नाही. अमेरिकेची अंतराळ संस्था नासा या काळात अनेक संशोधन प्रकल्प सुरू करणार असून सूर्याच्या कोरोनाचा अभ्यास करणार आहे. यापैकी एका प्रकल्पात स्पेक्ट्रोमीटर मशीन पतंगाचा वापर करून 3,500 फूट उंच उडवण्यात येणार आहे. एवढ्या उंचीचा फायदा असा आहे की जमिनीवर हवामान खराब असले, तरी सूर्य स्पष्टपणे दिसण्याची चांगली संधी असते. स्पेक्ट्रोमीटरमधील डेटा हे समजण्यास मदत करेल की सूर्यापासून कण कोरोनामधून बाहेर पडून सौर वारा कसा तयार होतो. सौर वारा हा कणांचा प्रवाह आहे, जो सूर्याकडून सुमारे एक दशलक्ष मैल प्रति तास वेगाने येतो आणि संपूर्ण सौरमालेत प्रवास करतो.