आता मधुमेही रुग्णांना पुन्हा पुन्हा इन्सुलिनचे इंजेक्शन घेण्याची गरज भासणार नाही. खरं तर, ऑस्ट्रेलियाच्या मोनाश विद्यापीठातील संशोधकांनी एक प्रक्रिया तयार केली आहे, ज्याद्वारे शरीरातच इन्सुलिन पुन्हा तयार केले जाते. ही प्रणाली स्वादुपिंडाच्या स्टेम पेशींद्वारे कार्य करते. टाइप-1 आणि टाईप-2 या दोन्ही प्रकारच्या मधुमेहाच्या रूग्णांच्या उपचारात हे वरदान ठरू शकते.
यूएस फूड अँड ड्रग अॅडमिनिस्ट्रेशनने मंजूर केलेले औषध वापरले, जे यापुढे मधुमेहाच्या उपचारांमध्ये वापरले जात नाही. संशोधकांनी या औषधाद्वारे स्वादुपिंडाच्या स्टेम पेशी पुन्हा सक्रिय करण्यात आणि ‘इन्सुलिन एक्स्प्रेसिंग’ तयार करण्यात यश मिळवले. संशोधकांनी टाइप 1 मधुमेह असलेल्या रुग्णाकडून दान केलेल्या स्वादुपिंडाच्या पेशींचा अभ्यास केला.
या संशोधनाचे नेतृत्व प्राध्यापक सॅम अल-ओस्टा आणि डॉ. इशांत खुराना, मोनाश विद्यापीठ, ऑस्ट्रेलियातील मधुमेह विशेषज्ञ होते. संशोधकांनी सांगितले की, या दिशेने अजून संशोधनाची गरज आहे, मात्र त्यात यश आल्यास मधुमेह बरा होण्यासाठी त्याचा उपचार होऊ शकतो. अशाप्रकारे, टाइप 1 मधुमेहामुळे गमावलेल्या पेशी नवीन पेशींनी बदलल्या जातील, ज्या इन्सुलिन तयार करण्यास सक्षम असतील.
नेचर जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या संशोधनानुसार, स्वादुपिंडाच्या मृत पेशींच्या जागी नवीन पेशी सक्रिय करण्यासाठी संशोधकांना अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागला. सामान्यतः असे मानले जाते की एकदा नुकसान झाले की स्वादुपिंड दुरुस्त करता येत नाही. त्यामुळे या प्रक्रियेद्वारे उपचारात यश मिळू शकते.
तज्ञांचे मत
प्रोफेसर अल-ओस्टा म्हणाले की, एखाद्या व्यक्तीला टाईप वन डायबिटीज (T1D) असल्याचे निदान होईपर्यंत त्याच्या अनेक स्वादुपिंडाच्या बीटा पेशी नष्ट झाल्या आहेत, ज्या इन्सुलिन बनवतात. प्रोफेसर अल-ओस्टा यांच्या म्हणण्यानुसार, मधुमेह असलेल्या स्वादुपिंडाला इन्सुलिन तयार करता येत नाही. रुग्णांना रोजच्या इन्सुलिनच्या इंजेक्शनवर अवलंबून राहावे लागते. पॅनक्रियाटिक आयलेट प्रत्यारोपण हा एकमेव प्रभावी पर्याय आहे. यामुळे मधुमेही रुग्णांच्या आरोग्यावर चांगले परिणाम दिसून आले आहेत. पण प्रत्यारोपण हे कोणाच्या तरी देणगीवर अवलंबून असल्याने त्याचा फारसा उपयोग होत नाही.
ऑस्ट्रेलियात सरासरी सात मुलांना होतो त्रास
एकट्या ऑस्ट्रेलियामध्ये, दररोज सरासरी सात मुलांना मधुमेहाचे निदान केले जाते, त्यांना नियमित रक्त तपासणी आणि इंसुलिन इंजेक्शन्सवर अवलंबून राहावे लागते, कारण त्यांचे स्वादुपिंड योग्यरित्या कार्य करू शकत नाही. त्यामुळे इन्सुलिन तयार करण्यात अडचणी येत आहेत.
काय आहे इन्सुलिन
इन्सुलिन आपल्या शरीरासाठी खूप उपयुक्त आहे. इन्सुलिनद्वारेच पेशींना रक्तातील साखर मिळते, म्हणजेच इन्सुलिन शरीराच्या इतर भागांमध्ये साखर पोहोचवण्याचे काम करते. इन्सुलिनद्वारे वितरित साखरेपासून पेशींना ऊर्जा मिळते. त्यामुळे मधुमेही रुग्णांना इन्सुलिनचा अतिरिक्त डोस दिला जातो.