हिंदू धर्मात दरवर्षी भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या पाचव्या तिथीला ऋषीपंचमी मोठ्या उत्साहात साजरी केली जाते. या दिवशी सप्तऋषींची पूजा करण्याची परंपरा अनेक वर्षांपासून सुरू आहे. पापापासून मुक्ती मिळवण्यासाठीही हे व्रत पाळले जाते. ज्या स्त्रिया या दिवशी उपवास करतात आणि पूजा करतात, त्यांची जाणून-बुजून केलेली पापे नष्ट होतात, असा समज आहे. ऋषीपंचमीला गंगा स्नानाला विशेष महत्त्व आहे. जाणून घेऊया ऋषीपंचमीचा शुभ मुहूर्त, दान आणि या दिवशी कोणती काळजी घ्यावी?
Rishi Panchami : ऋषीपंचमीच्या दिवशी काय करावे आणि काय करू नये? जाणून घ्या पूजेचे योग्य नियम
पंचांगानुसार, यंदा भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील पंचमी तिथी 7 सप्टेंबर रोजी सायंकाळी 5.37 वाजता सुरू होईल आणि 8 सप्टेंबर रोजी सायंकाळी 7.58 वाजता समाप्त होईल. त्यामुळे उदयतिथीनुसार ऋषीपंचमीचे व्रत 8 सप्टेंबरलाच पाळले जाणार आहे.
ऋषी पंचमीला काय करावे?
- ऋषीपंचमीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून आंघोळ करून स्वच्छ कपडे घाला.
- चौरंगावर गंगाजलाने भरलेला कलश ठेवा.
- सप्तऋषींचा फोटो किंवा मूर्ती ठेवा आणि उदबत्ती, दिवा, नैवेद्य इ.
- ऋषी पंचमीच्या मंत्रांचा जप करा आणि ऋषी पंचमीची कथा ऐका.
- ऋषी पंचमीच्या दिवशी ब्राह्मणांना दान अवश्य करा. अनेकजण या दिवशी उपवास करतात.
- शक्य असल्यास गंगा स्नान करावे.
- पूजेसाठी तुळशीची पाने, कुश, रोळी, चंदन, अक्षत, फुले इत्यादींचा वापर करावा.
- दिवसभर शुद्ध राहा आणि कोणतेही पाप करू नका.
ऋषीपंचमीला काय करू नये?
- अशुद्ध अन्न: मांस, मासे, अंडी इत्यादींचे सेवन करू नका.
- नकारात्मक विचार : नकारात्मक विचार टाळा.
- खोटे बोलणे : कोणाशीही खोटे बोलू नका.
- राग : रागावू नका.
- अनैतिक कृत्य: कोणतेही अनैतिक कृत्य करू नका.
ऋषी पंचमीला या वस्तूंचे दान करा
ऋषीपंचमीच्या दिवशी व्रत करणाऱ्या महिलांनी सप्तर्षींची पूजा केल्यानंतर दान करावे, असे मानले जाते की या व्रताचे लवकर फळ मिळते आणि या दिवशी ब्राह्मणाला केळी, तूप, साखर आणि केळी दान करा. तसेच आपल्या क्षमतेनुसार दक्षिणा द्या. यामुळे लोकांना ब्राह्मणांचा आशीर्वाद मिळतो आणि जीवनातील समस्यांपासून मुक्ती मिळते.
ऋषी पंचमीचे महत्त्व
ऋषीपंचमीच्या दिवशी ऋषीमुनींचे आशीर्वाद घेतल्याने ज्ञान आणि बुद्धी वाढते. या दिवशी केलेल्या पूजेने पापांचा नाश होतो. ऋषीपंचमीच्या दिवशी पूजा केल्याने आयुर्मान आणि आरोग्य वाढते. याशिवाय अविवाहित मुली सुखी वैवाहिक जीवनासाठी ऋषीपंचमीचे व्रत ठेवतात. ऋषीपंचमीच्या दिवशी कश्यप, अत्री, भारद्वाज, वशिष्ठ, गौतम, जमदग्नी आणि विश्वामित्र या सात ऋषींची पूजा केली जाते. हे सात ऋषी ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश यांचे अंश मानले जातात. ते वेद आणि धार्मिक ग्रंथांचे लेखक आहेत. असे मानले जाते की हे व्रत केल्याने सर्व प्रकारच्या पापांपासून मुक्ती मिळते आणि जीवनात सुख-शांती मिळते.