बालविवाहाची समस्या सामान्यतः अशा ठिकाणी दिसून येते, जेथे गरिबी आणि निरक्षरतेची पातळी खूप जास्त आहे. पण जगातील सर्वात विकसित देशांपैकी एक असलेला अमेरिकाही या समस्येशी झुंजत आहे. Unchained at Last या अमेरिकन एनजीओने केलेल्या संशोधनानुसार, 2000 ते 2018 पर्यंत, यूएसएमध्ये 18 वर्षाखालील 3 लाखांहून अधिक मुलींचे लग्न झाले. अशा परिस्थितीत मानवी हक्कांचा चॅम्पियन समजल्या जाणाऱ्या देशात बालविवाह का फोफावत आहे, हे जाणून घेऊया.
3,00,000 मुलींचे लग्न… अमेरिकेत का आहे बालविवाह कायदेशीर?
NGO च्या मते, 2017 पर्यंत, सर्व 50 यूएस राज्यांमध्ये बालविवाह कायदेशीर होता. पण आता परिस्थिती हळूहळू बदलत आहे. 2018 मध्ये, डेलावेअर आणि न्यू जर्सी ही मुलांच्या हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी बालविवाह प्रतिबंधित करणारी पहिली राज्ये बनली.
बालविवाह हे मानवी हक्कांचे उल्लंघन आहे, जे अत्याचाराला कायदेशीर ठरवते आणि मुलींना त्यांच्या इच्छेपासून मुक्त करते. युनिसेफच्या अंदाजानुसार, जगभरात मुलांमध्ये बालविवाहाचे प्रमाण मुलींच्या तुलनेत फक्त एक षष्ठांश आहे. आजही अमेरिकेतील 50 पैकी 37 राज्यांमध्ये बालविवाह कायदेशीर आहे.
2018 मध्ये अमेरिकन सामोआ, 2020 मध्ये यूएस व्हर्जिन बेटे, पेनसिल्व्हेनिया आणि मिनेसोटा, 2021 मध्ये रोड आयलंड आणि न्यूयॉर्क, 2022 मध्ये मॅसॅच्युसेट्स, 2023 मध्ये व्हरमाँट, कनेक्टिकट आणि मिशिगन, 2024 मध्ये वॉशिंग्टन, व्हर्जिनिया आणि Hampshire मध्ये बालविवाह ही कुप्रथा पूर्णपणे बंद करण्यात आली.
बालविवाह मुलींचे बालपण हिरावून घेतात आणि त्यांचे आरोग्य धोक्यात आणतात. 18 वर्षांआधी लग्न करणाऱ्या मुलींसोबत घरगुती हिंसाचाराची प्रकरणे समोर आली आहेत. ती शाळेत टिकून राहण्याची शक्यता कमी असते आणि तिचा अभ्यास अपूर्ण राहतो.
जेव्हा तरुण मुलींचे जबरदस्तीने लग्नासाठी लावले जाते, तेव्हा त्यांच्यावर राज्य-स्वीकृत बलात्काराला पीडित होते. शिक्षण आणि आर्थिक संधींपासून वंचित राहण्याबरोबरच, त्यांना घरगुती हिंसाचार, सक्तीची गर्भधारणा आणि खराब आरोग्याचा धोका वाढतो.
अमेरिकेत बालविवाहाच्या मोठ्या प्रमाणात घटना घडत असूनही, ते कायदेशीर करण्यासाठी कोणतीही मोठी पावले उचलली गेली नाहीत. बालविवाह वाढण्याचे एक कारण म्हणजे लग्नाचे किमान वय वेगवेगळ्या राज्यांनी ठरवले आहे. काही राज्यांमध्ये हे वय 18 वर्षे आहे, तर अशी डझनभर राज्ये आहेत, जिथे लग्नासाठी किमान वय नाही. या राज्यांमध्ये पालकांची संमती किंवा न्यायालयीन मान्यता मिळाल्यास लहान वयातच विवाह करता येतो. म्हणजेच पालकांची संमती असेल तर 10 वर्षांच्या मुलीचेही लग्न होऊ शकते.
धक्कादायक बाब म्हणजे सामान्यत: मुलांना कायदेशीर कारवाई सुरू करण्याची परवानगी दिली जात नाही. अशी मुले स्वतःहून संरक्षणात्मक आदेश किंवा घटस्फोटासाठी अर्ज करू शकत नाहीत. ते केवळ त्यांच्या पालक किंवा इतर प्रतिनिधीद्वारेच हे करू शकतात. या व्यवस्थेमुळे पीडितेला बालविवाहाच्या तावडीतून बाहेर पडणे कठीण होऊन बसते.