जगातील महान शास्त्रज्ञ अल्बर्ट आइन्स्टाईन यांचा जन्म जर्मनीतील एका ज्यू कुटुंबात झाला, जिथे लोक ज्यूंचा तिरस्कार करत होते. पहिल्या महायुद्धानंतर जर्मनीची अवस्था अत्यंत वाईट झाली होती. अशा परिस्थितीत ऑस्ट्रियामध्ये जन्मलेल्या ॲडॉल्फ हिटलरने देशातील परिस्थिती आणि लोकांच्या या भावनेचा फायदा घेत जर्मनीवर आपली हुकूमशाही सुरू केली आणि ज्यूंचा नाश करण्याचा निर्णय घेतला.
हा तो काळ होता, जेव्हा देशातील परिस्थिती आणि नोकरीमुळे आइन्स्टाईनला जर्मनी सोडून अमेरिकेत स्थायिक व्हावे लागले. मग एक वेळ अशी आली, जेव्हा हिटलरने आईनस्टाईनच्या हत्येसाठी पाच हजार डॉलर्सचे बक्षीस जाहीर केले होते. काय होते हे संपूर्ण प्रकरण जाणून घेण्याचा प्रयत्न करूया.
14 मार्च 1879 रोजी अल्बर्ट आइनस्टाईनचा जन्म दक्षिण जर्मनीतील उल्म शहरात एका ज्यू कुटुंबात झाला. त्या शहरातील बहुतेक लोक गणितज्ञ होते, ज्याचा प्रभाव आईनस्टाईनच्या जीवनावरही पडला होता. आईन्स्टाईनच्या वडिलांनी त्यांचे नाव अल्बर्ट ठेवले. त्यांना आपल्या मुलाला इंजिनियर बनवायचे होते, पण त्यांचा हेतू वेगळा होता. आईन्स्टाईन अभियंता होऊ शकला नाही, पण आज अभियांत्रिकीची अनेक तत्त्वे त्यांनी दिली आहेत.
1880 मध्ये, आईन्स्टाईनचे कुटुंब म्युनिक येथे स्थलांतरित झाले, जिथे त्यांनी त्यांचे बालपण घालवले. 1894 मध्ये त्यांनी शाळा सोडली आणि ते स्वित्झर्लंडला गेले. तेथे त्यांनी पुन्हा अभ्यास सुरू केला आणि नंतर झुरिचच्या स्विस फेडरल पॉलिटेक्निक इन्स्टिट्यूटमध्ये प्रवेश घेतला. 1896 मध्ये त्यांनी जर्मनीचे नागरिकत्व सोडले आणि 1901 मध्ये स्विस नागरिकत्व मिळाले.
1913 मध्ये आइन्स्टाईन पुन्हा बर्लिनला परतले, जेथे त्यांना बर्लिन विद्यापीठातील कैसर वेल्हेम इन्स्टिट्यूट ऑफ फिजिक्सचे संचालक बनवण्यात आले. दुसरीकडे, पहिल्या महायुद्धातील पराभवानंतर जर्मनीची आर्थिक स्थिती अत्यंत हलाखीची झाली होती. जनता रडत होती. हिटलर या परिस्थितीचा फायदा घेत आपला प्रभाव वाढवत होता आणि जर्मनीत ज्यूंविरुद्ध द्वेष वाढवत होता.
डिसेंबर 1932 मध्ये, ॲडॉल्फ हिटलर जर्मनीचा चान्सलर बनण्याच्या एक महिना आधी, आइनस्टाइनने जर्मनी सोडून अमेरिकेत जाण्याचा निर्णय घेतला, जिथे त्यांनी प्रिन्स्टन, न्यू जर्सी येथे नव्याने स्थापन केलेल्या प्रगत अभ्यास संस्थेत पद स्वीकारले. एकदा ते अमेरिकेत गेले, ते पुन्हा आपल्या देशात परतले नाही.
1933 मध्ये हिटलर जर्मनीचा चांसलर झाल्यावर ज्यूंच्या विनाशाची स्क्रिप्ट लिहिली जाऊ लागली. ज्यूंविरुद्ध जाहीर मोहीम सुरू झाली. ज्यू साहित्य जाळले जाऊ लागले. ज्यूंची शिकार करून त्यांना मारले जाऊ लागले. अशा परिस्थितीत आईनस्टाईनने लिहिलेली पुस्तकेही जाळली. यासोबतच हिटलरने जर्मनीच्या शत्रूंची यादी तयार केली. अमेरिकेत स्थायिक झालेल्या आईनस्टाईनचेही नाव यामध्ये सामील झाले होते. हिटलरने त्याला मारणाऱ्याला 5 हजार डॉलर्सचे बक्षीसही जाहीर केले होते.
आईनस्टाईन आपल्या शोध आणि सिद्धांतांनी मानवतेची सेवा करत राहिला आणि दुसऱ्या महायुद्धाच्या आगीत जगाला झोकून देणाऱ्या हिटलरला 30 एप्रिल 1945 रोजी आत्महत्या करावी लागली, ही वेगळी बाब आहे. तब्बल 10 वर्षांनंतर 18 एप्रिल 1955 रोजी अमेरिकेतील न्यू जर्सी येथे या महान शास्त्रज्ञाने जगाचा निरोप घेतला.