मतदानादरम्यान उमेदवार मतदान केंद्रावर मतदाराचे ओळखपत्र किंवा आधार कार्ड तपासू शकतो का? सोमवारी हैदराबादमध्ये हा मुद्दा उपस्थित करण्यात आला. हैदराबाद लोकसभा मतदारसंघातील भाजप उमेदवार माधवी लता यांचा एक व्हिडिओ व्हायरल होत आहे. ज्यात त्या मतदान केंद्रावर मतदारांची ओळखपत्रे तपासत आहेत. पत्त्यांशी त्यांचे चेहरे जुळवत होत्या. मुस्लीम मतदारांचे बुरखे काढून त्यांचे चेहरे दाखवण्याबाबत अनेकजण बोलत आहेत. मात्र, माधवी लता यांना प्रश्न विचारला असता, हा माझा अधिकार आहे, असा प्रश्न सोशल मीडियावर विचारला जात आहे की, मतदान केंद्रावर पोहोचून उमेदवार हे करू शकतो का?
मतदानाच्या ठिकाणी मतदानात कोणत्याही प्रकारची अनियमितता होऊ नये, यासाठी पक्षांचे अधिकृत पोलिंग एजंट तिथे असतात, ते तिथे लक्ष ठेवतात, मात्र तेथील उमेदवाराची भूमिका काय आहे आणि त्यांना मतदार ओळखपत्र तपासण्याचा अधिकार आहे का? पोलीस मतदान केंद्रावर मतदाराचे ओळखपत्र तपासू शकतात का? या प्रश्नाचे उत्तर जाणून घेऊया.
सर्वोच्च न्यायालयाचे वकील विनीत जिंदाल म्हणतात की, मतदान केंद्राबाहेर मतदारांची ओळखपत्रे तपासण्याचा अधिकार कोणत्याही उमेदवाराला नाही. हे निवडणूक आयोगाचे काम आहे. मतदान केंद्राच्या आत तैनात असलेल्या अधिकारी व कर्मचाऱ्यांनाच मतदार कार्ड किंवा कोणतेही अधिकृत ओळखपत्र तपासण्याचा अधिकार आहे.
सुप्रीम कोर्टाचे वकील आशिष पांडे म्हणतात, मतदान केंद्रावर पोलिंग एजंट किंवा पक्षाच्या उमेदवाराला मतदान प्रक्रियेत व्यत्यय आणणारे कोणतेही काम करण्याचा अधिकार नाही.
कोणत्याही मतदान केंद्रावर उमेदवाराने तुम्हाला कोणत्याही प्रकारचे ओळखपत्र दाखवण्यास सांगितले, तर तुम्ही ते नाकारू शकता. घटनात्मकदृष्ट्या त्याला तसे करण्याचा अधिकार नाही. कोणत्याही पक्षाला एखाद्या बूथवर गडबड आहे किंवा होऊ शकते असे वाटत असेल, तर ते त्यांचे एजंट तिथे तैनात करू शकतात, परंतु त्यांनाही मतदान प्रक्रियेत अडथळा आणण्याचा अधिकार किंवा त्यांच्या मतदारांना मतदानाचा अधिकार नाही.
तथापि, इतर पक्षाच्या कोणत्याही व्यक्तीने किंवा एजंटने याबाबत कोणताही आक्षेप नोंदवला नाही, तर कोणत्याही प्रकारची प्रकरणे बाहेर काढली जात नाहीत. त्यावर कोणतीही कारवाई केली जात नाही.
पोलिस मतदार ओळखपत्र तपासू शकतात की नाही यावर सर्वोच्च न्यायालयाच्या वकील अश्विनी दुबे म्हणतात, मतदान केंद्रात प्रवेश करताना तैनात असलेले पोलिस अधिकारी केवळ ओळखीच्या उद्देशाने कोणतेही कागदपत्र निश्चितपणे विचारू शकतात. कोणत्याही प्रकारचा गोंधळ निर्माण झाल्यास मतदारांना मतदान केंद्राच्या आतील पक्षांच्या अधिकृत प्रतिनिधींसमोर आपले आक्षेप नोंदवता येतील.