लोकसभा निवडणुकीच्या 2024 च्या पहिल्या टप्प्यासाठी 19 एप्रिल रोजी मतदान होणार आहे. यामध्ये 21 राज्यांतील 102 जागा सर्वसामान्य जनता मतदानाद्वारे ठरवणार आहेत. दरम्यान, पात्र आणि पहिल्यांदाच मतदारांना लोकशाहीच्या उत्सवात सहभागी होण्यासाठी प्रवृत्त करण्यासाठी निवडणूक आयोग ‘टर्निंग 18’ सारखी मोहीम राबवत आहे. मतदान करण्यासाठी कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत, मतदार यादीत आपले नाव कसे तपासायचे, मतदान ओळखपत्राशिवाय मतदान करता येईल का ते जाणून घेऊया?
मतदान करण्यासाठी मतदाराकडे मतदार ओळखपत्र असणे आवश्यक आहे. मतदार ओळखपत्र, ज्याला इलेक्टोरल फोटो आयडेंटिटी कार्ड (EPIC) असेही म्हणतात, हे फोटो ओळखपत्र आहे. मतदान करण्यास पात्र असलेल्या सर्वांसाठी भारत निवडणूक आयोगाने हे जारी केले आहे. मतदानाला परवानगी देण्यासोबतच हे कार्ड ओळखपत्र म्हणूनही काम करते. पण जर कोणी मतदान केंद्रावर आपले मतदार ओळखपत्र घेऊन जायला विसरला तर?
भारतातील निवडणुकीत एखाद्या व्यक्तीला मतदान करायचे असेल, तर त्याला काही निकष पूर्ण करावे लागतात. मतदान करण्यासाठी, ती व्यक्ती भारतीय नागरिक, मतदारसंघातील एक सामान्य रहिवासी आणि 18 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाची असणे आवश्यक आहे. यासोबतच मतदार यादीत (निवडणूक यादी) व्यक्तीचे नाव असणेही आवश्यक आहे.
तुमचे नाव मतदार यादीत आहे की नाही हे जाणून घेण्यासाठी तुम्हाला https://electoralsearch.in/ वर जावे लागेल. जर तुमचे नाव यादीत नसेल, तर तुम्हाला फॉर्म 6 भरावा लागेल. तुम्ही पहिल्यांदा मतदान करण्यासाठी नोंदणी करत असाल तरीही तुम्हाला फॉर्म 6 भरावा लागेल आणि तो तुमच्या मतदारसंघाच्या निवडणूक नोंदणी अधिकाऱ्याकडे सबमिट करावा लागेल. हे सर्व केल्यानंतर तुमचे नाव मतदार यादीत मतदार म्हणून नोंदवले जाईल आणि तुम्हाला मतदार ओळखपत्र मिळेल. प्रत्येक मतदाराला EPIC क्रमांक देखील मिळतो.
मतदान केंद्रावर जाऊन मतदान करण्यापूर्वी तुम्हाला मतदार ओळखपत्र दाखवावे लागते. महापालिका, राज्य आणि राष्ट्रीय निवडणुकांमध्ये मतदान करताना हे कार्ड वापरले जाते. मतदार ओळखपत्राद्वारे मतदारांची ओळख पडताळली जाते, जेणेकरून कोणीही दुसऱ्या व्यक्तीला मतदान करू शकत नाही. पण निवडणुकीच्या वेळी मतदार ओळखपत्र हरवले किंवा एखादी व्यक्ती मतदान केंद्रावर मतदार ओळखपत्र घेऊन जायला विसरली तर? तरीही मतदान करता येईल का?
निवडणूक आयोगाच्या म्हणण्यानुसार, जर कोणी मतदान केंद्रावर मतदार ओळखपत्र घेऊन जायला विसरला असेल, तर तो तरीही निवडणुकीत भाग घेऊ शकतो. नियमांनुसार, मतदार ओळखपत्राव्यतिरिक्त, मतदानाची परवानगी मिळविण्यासाठी मतदान केंद्रावर इतर कागदपत्रे दाखवली जाऊ शकतात. ही कागदपत्रे आहेत-
- आधार कार्ड
- पॅन कार्ड
- पासपोर्ट
- चालक परवाना
- बँक-पोस्ट ऑफिसमधून जारी केलेले फोटोसह पासबुक
- RGI ने NPR द्वारे स्मार्ट कार्ड जारी केले
- मनरेगा जॉब कार्ड
- केंद्र सरकारच्या योजनेअंतर्गत जारी करण्यात आलेले आरोग्य विमा स्मार्ट कार्ड,
- सेवा i कार्ड
- फोटोसह पेन्शन दस्तऐवज
- MP-MLA आणि MLC साठी जारी केलेले अधिकृत ओळखपत्र
यामध्ये लक्षात घेण्यासारखी गोष्ट अशी आहे की जर तुमच्याकडे मतदार ओळखपत्र, आधार कार्ड किंवा कोणतेही वैध ओळखपत्र असेल, परंतु तुमचे नाव मतदार यादीत नसेल, तर तुम्ही मतदान करू शकत नाही. मतदार यादीत तुमचे नाव तपासण्यासाठी तुम्ही निवडणूक आयोगाच्या एसएमएस सेवेचा वापर करू शकता. यामध्ये तुम्हाला ‘ECI (तुमचा EPIC क्रमांक)’ लिहून 1950 क्रमांकावर एसएमएस पाठवावा लागेल.