आज चैत्र नवरात्रीचा दुसरा दिवस आहे. या दिवशी ब्रह्मचारिणी मातेची विशेष पूजा केली जाते. पौराणिक कथेनुसार, असे म्हटले जाते की माता दुर्गा हिचा जन्म पर्वतराजांच्या कन्या म्हणून पार्वतीच्या रूपात झाला आणि महर्षी नारदांच्या सांगण्यावरून तिने भगवान शिवांना पती म्हणून प्राप्त करण्यासाठी कठोर तपश्चर्या केली होती.
माता ब्रह्मचारिणीचे रूप
माता ब्रह्मचारिणी या नावाचा अर्थ आपण अशा प्रकारे समजू शकतो, ब्रह्मा म्हणजे तपश्चर्या आणि चारिणी म्हणजे तपश्चर्या करणारी, म्हणजेच तपश्चर्या करणारी मूळ स्रोत शक्ती. ब्रह्मचारिणी माता सदैव शांत आणि जगापासून अलिप्त राहून तपश्चर्येत मग्न असते. कठोर तपश्चर्येमुळे तिच्या चेहऱ्यावर विलक्षण तेज आहे. माता ब्रह्मचारिणीच्या हातात अक्षमाला आणि कमंडल आहे. मातेला ब्रह्मदेवाचा अवतार मानले जाते. ब्रह्मचारिणी मातेच्या रूपाची पूजा केल्याने यश सहज मिळते.
ब्रह्मचारिणी मातेची कथा
हिमालयाच्या घरी कन्येच्या रूपात ब्रह्मचारिणी मातेचा जन्म झाला आणि त्यांनी नारदजींच्या उपदेशाचे पालन केले, त्यानुसार आईने भगवान शंकरांना पती म्हणून प्राप्त करण्यासाठी कठोर तपश्चर्या केली. या कठीण तपश्चर्येमुळे ती ब्रह्मचारिणी म्हणून ओळखली जाऊ लागली. एक हजार वर्षे ब्रह्मचारिणी मातेने केवळ फळे खाऊन तपश्चर्या केली आणि शंभर वर्षे केवळ जमिनीवर राहून भाजीपाला खाऊन जगली. तिने काही दिवस कडक उपवास केला आणि पाऊस आणि उन्हामुळे मोकळ्या आकाशाखाली प्रचंड त्रास सहन केला. अनेक वर्षे तिने तुटलेली बिल्वची पाने खाल्ली आणि भगवान शंकराची पूजा चालू ठेवली. यानंतर आई ब्रह्मचारिणीने सुकी बिल्वची पाने खाणेही बंद केले. वर्षानुवर्षे निर्जल उपवास करून ती तपश्चर्या करत राहिली.
यावरून मिळाले ‘उमा’ हे नाव
कठोर तपश्चर्येमुळे माता ब्रह्मचारिणीचे शरीर पूर्णपणे क्षीण झाले होते. माता मैना खूप दुःखी झाली आणि तिला या कठीण तपश्चर्येपासून परावृत्त करण्यासाठी तिने उमा… माता… हाक मारली, तेव्हापासून देवी ब्रह्मचारिणीला उमा हे नाव देखील पडले. तिच्या तपश्चर्येने तिन्ही लोकांमध्ये खळबळ उडवून दिली. देव, ऋषी, संत सर्वांनी देवी ब्रह्मचारिणीच्या तपश्चर्येची स्तुती करण्यास सुरुवात केली आणि तिला अभूतपूर्व पुण्यपूर्ण कृत्य म्हटले.
तपश्चर्या झाली सफल
मातेची तपश्चर्या पाहून ब्रह्माजी स्वर्गीय स्वरात म्हणाले की देवी, तू जेवढी कठोर तपश्चर्या केली, तेवढी आजपर्यंत कोणी केली नसेल. तुमच्या कामाचे सर्वत्र कौतुक होत आहे. तुमची इच्छा नक्कीच पूर्ण होईल, लवकरच तुम्हाला भगवान चंद्रमौली शिवजी तुमच्या पती रुपात नक्कीच प्राप्त होतील. आता तू तुझी तपश्चर्या थांबवून घरी परत जा, लवकरच तुझे वडील तुला बोलावायला येतील. यानंतर आई घरी परतली आणि काही दिवसांनी ब्रह्मदेवाच्या लेखणीनुसार तिचा महादेव शिवाशी विवाह झाला.