होळी हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा सण आहे, ज्याची अनेक लोक उत्साहाने वाट पाहत असतात. हिंदू कॅलेंडरनुसार, हा सण फाल्गुन महिन्याच्या पौर्णिमेच्या दिवशी साजरा केला जातो, जो मुख्यतः मार्च महिन्यात येतो. यावर्षी 25 मार्च रोजी देशभरात मोठ्या थाटामाटात होळी साजरी केली जाणार आहे. भारतात असे एक राज्य आहे, जिथे होळीचे रंग एक नव्हे तर दोन आठवडे टिकतात. हे राज्य म्हणजे गोवा आणि तिथली होळी शिमगात्सव म्हणून ओळखली जाते. चला जाणून घेऊया या रंजक उत्सवाबद्दल.
शिमगा महोत्सव 14 दिवस चालतो. दसऱ्याच्या दिवशी शत्रूंशी लढून होळीच्या वेळी (वसंत ऋतूची सुरुवात) घरी परतलेल्या योद्धांच्या स्मरणार्थ हा उत्सव साजरा केला जातो. एक प्रकारे, शिमगा हे पौराणिक कथा आणि सांस्कृतिक कार्निव्हल यांचे मिश्रण आहे.
धाकटो शिमगा आणि थोरलो शिमगा
छोटी होळी आणि मोठी होळी प्रमाणे, शिमगा हे दोन भिन्न प्रकार आहेत – धाकटो शिमगा (छोटा शिमगा) आणि थोरलो शिमगा (मोठा शिमगा). हे दोन्ही एकूण 14 दिवस (फेब्रुवारी-मार्च) टिकतात. दीर्घकाळ पोर्तुगीजांच्या अधिपत्याखाली असलेल्या भागात धाकटो शिमगा हा सण फाल्गुन महिन्याच्या पौर्णिमेच्या 5 दिवस आधी सुरू होतो आणि पौर्णिमेला संपतो. अल्प कालावधीसाठी पोर्तुगीजांच्या अधिपत्याखाली असलेल्या भागात, थोरलो शिमगा पौर्णिमेला सुरू होतो आणि पुढील 5 दिवस चालू राहतो. धाकटो शिमगा हा सण बहुतेक शेतकरी, मजूर आणि गावांमध्ये साजरा केला जातो. त्याच वेळी, थोरलो शिमगामध्ये, सर्वजण पारंपारिक गाणी आणि नृत्य करत एकत्र येतात.
शिमग्यामध्ये कोणत्या दिवशी काय होते?
शिमगा उत्सवाच्या पहिल्या दिवशी ग्रामदेवतेला आंघोळ करून भगव्या रंगाची वस्त्रे परिधान केली जातात. देवतेला अन्न अर्पण केल्यानंतर, मेजवानी आयोजित केली जाते. पाचव्या दिवशी रंगपंचमी साजरी केली जाते. हे उत्तर भारतातील होळीसारखेच आहे. लोक एकमेकांना गुलाल लावतात आणि गाणी वाजवली जातात.
11व्या आणि 15व्या दिवशी पारंपारिक लोकनृत्याच्या सुंदर दृश्यांचा आनंद लुटता येईल. लोक रंगीबेरंगी कपडे घालतात आणि झेंडे फडकवले जातात. मंदिरात गर्दी जमते आणि सर्व भक्त मंदिराच्या प्रांगणात नाचतात. या दिवशी जामवली, धारगळे, फाटर्प्या, कंसरपालारे मंदिरात मोठी गर्दी असते.
फ्लोटिंग स्ट्रीट परेड असते मुख्य आकर्षण
संध्याकाळी एक परेड सुरू होते, जी पाहण्यासाठी जगभरातून पर्यटक येतात. फ्लोटिंग स्ट्रीट परेड (गोवा फ्लोटिंग परेड) हे शिमगा उत्सवाचे मुख्य आकर्षण आहे. या परेडमध्ये गोवा आणि भारताच्या समृद्ध संस्कृती आणि परंपरेशी निगडित भव्य झांकी दाखवली जातात. यामध्ये हिंदू देवी-देवतांची झलकही पाहायला मिळते. तसेच, परेडमध्ये भाग घेणारे लोक पौराणिक पात्रांच्या पोशाखात येतात – देवांपासून ते राक्षस आणि आत्म्यापर्यंत. वेगवेगळ्या गावात रात्री उशिरापर्यंत या मिरवणुका सुरू असतात.
मराठा योद्ध्यांच्या सन्मानार्थ लोकनृत्य
कार्निव्हलमध्ये घोडा मोडणी, फुगडी आणि रोमटामेल या गोव्यातील लोकनृत्यांसह प्रेक्षकांचे मनोरंजन केले जाते. घोडे मोडनी नृत्यात कलाकार समोरच्या बाजूला घोड्याचे डोके असलेले गेटअप घालतात. कलाकार एका हातात खंजीर घेऊन ढोलाच्या तालावर नाचतात. हे नृत्य मराठा योद्ध्यांना सन्मानित करते, म्हणून हातात तलवार असते. कलाकारांच्या डोक्यावर राजपूत सरदाराची पारंपारिक पगडी असते, जी पेशवाई पगडी म्हणून ओळखली जाते.
शिमगा उत्सवाचा शेवटचा दिवस
उत्सवाच्या शेवटच्या दिवशी भगवान शिवाचा अवतार असलेल्या मल्लिकार्जुनाची मूर्ती पालखीतून वाहून मिरवणूक काढली जाते. यावेळी भाविक एकमेकांना रंग लावतात. मद द्वाराप नावाच्या पवित्र स्नानाने उत्सवाची समाप्ती होते. यावेळी नर्तकांमध्ये गडेपाडप नावाचा आत्मा प्रवेश करतो असे मानले जाते. संपूर्ण उत्सवादरम्यान, गावांमध्ये अनेक गोष्टी घडतात आणि हे सर्व एखाद्या आनंदोत्सवासारखे असते.