कल्पना करा की इस्रो किंवा नासा स्पेस स्टेशन आहे, जिथे एक प्रचंड रॉकेट प्रक्षेपित होण्याची वाट पाहत आहे. अनेकदा आपण पाहतो की जेव्हा रॉकेट प्रक्षेपित होते, तेव्हा ज्वाला आणि धुराचे ढग बाहेर पडतात, जे सर्वत्र पसरतात. पण तुम्हाला माहिती आहे का की या प्रक्रियेदरम्यान जवळपास 30 लाख लिटर पाणी देखील वापरले जाते. जिथे आग आहे, तिथे पाणी आहे, हा कसला खेळ? हे तुम्हालाही विचित्र वाटेल, पण हे खरे आहे. रॉकेट लाँच करताना अनेक लाख लिटर पाणी वापरले जाते.
नासाने आपल्या यूट्यूब चॅनलवर केनेडी स्पेस सेंटरचा व्हिडिओ शेअर केला आहे. या व्हिडिओमध्ये लॉन्च पॅड वॉटर डिल्यूज सिस्टमची चाचणी घेण्यात आली. चाचणी दरम्यान सुमारे 30 लाख लिटर पाणी वापरले गेले. रॉकेट प्रक्षेपित करताना एवढ्या मोठ्या प्रमाणावर पाण्याचा वापर का केला जातो, हा महत्त्वाचा प्रश्न आहे.
रॉकेट प्रक्षेपणाच्या वेळी वैज्ञानिक आणि अभियंत्यांची टीम तयार असते. प्रक्षेपणाच्या वेळी रॉकेटभोवती पाण्याचा जोरदार वर्षाव सुरू होतो. काही मिनिटांतच रॉकेटभोवती 30 लाख लिटर पाण्याचा मोठा तलाव तयार होतो. रॉकेटच्या यशस्वी प्रक्षेपणासाठी हे पाणी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
वास्तविक, जेव्हा रॉकेट लाँच पॅड सोडते, तेव्हा खूप आवाज येतो. एसएलएस रॉकेट 176 डेसिबलचा आवाज निर्माण करू शकतो. हे जेटलाइनरपेक्षा जास्त आवाज करते. एकाच वेळी लाखो लिटर पाण्याचा वर्षाव होतो, त्यात रॉकेटचा आवाज बुडतो. अशाप्रकारे पाणी रॉकेटचा आवाज खूप कमी डेसिबलपर्यंत कमी करते.
या पाण्यामुळे रॉकेटचा आवाज तर कमी होतोच, पण आग आणि धूर आटोक्यात आणण्यासही मदत होते. जेव्हा रॉकेट सोडले जाते, तेव्हा खूप आग आणि धूर निघतो, ज्यामुळे मोबाईल लाँचर खराब होऊ शकतो. पण पाणी हे होण्यापासून रोखते आणि मोबाईल लाँचर सुरक्षित राहतो. याशिवाय पाणी कंपनांवर नियंत्रण ठेवते.
ध्वनी सप्रेशन सिस्टम
जर कंपन जास्त असेल, तर लॉन्च पॅड आणि रॉकेट दोन्ही खराब होऊ शकतात. पाण्याशी संबंधित या व्यवस्थेला ध्वनी सप्रेशन सिस्टीम म्हणतात. रॉकेट प्रक्षेपणाच्या अंतिम 10 सेकंदाच्या काउंटडाउनच्या 20 सेकंद आधी ध्वनी सप्रेशन सिस्टम सुरू होते. 10 सेकंदांनंतर रॉकेट आग आणि धूर सोडू लागते.
रॉकेट लाँच करताना पाणी का आवश्यक आहे?
रॉकेट प्रक्षेपणाच्या वेळी या पाच गोष्टींसाठी पाणी खूप महत्त्वाचे आहे.
1. तापमान नियंत्रण: रॉकेट प्रक्षेपण दरम्यान रॉकेट इंजिन खूप गरम होते. वॉटर स्प्लॅश इंजिन थंड ठेवण्यास मदत करते.
2. आवाज कमी करणे: रॉकेट लाँच करताना खूप मोठा आवाज येतो. पाण्याच्या फवारणीमुळे आवाज कमी होण्यास मदत होते, त्यामुळे आजूबाजूचे लोक आणि इमारतींचे नुकसान होण्यापासून संरक्षण होते.
3. कंपन कमी करणे: रॉकेट लाँच करताना खूप कंपन होते. वॉटर स्प्रे कंपन कमी करण्यास मदत करते, ज्यामुळे रॉकेटचे नुकसान टाळता येते.
4. सुरक्षितता: पाण्याचे स्प्रे रॉकेटभोवती संरक्षणात्मक ढाल बनवते. हे कोणत्याही बाह्य धोक्यापासून रॉकेटचे संरक्षण करते.
5. पर्यावरण: पाण्याचा फवारा धूळ आणि माती हवेत उडण्यापासून प्रतिबंधित करते. हे लॉन्च पॅड स्वच्छ ठेवण्यास मदत करते.