घर, ऑफिस आणि मॉल्समध्ये दिवे लावण्यासाठी तुम्ही बल्ब आणि ट्यूबलाइट्स लावलेले पाहिले असतील. अनेक वेळा घरातील बल्ब आणि ट्यूबलाइट बदलताना ते पडल्यामुळे फुटतात आणि त्यातून ‘भप्प’ असा आवाज येतो. तुम्ही या येणाऱ्या आवाजाचा विचार केला आहे का? शेवटी, बल्ब किंवा ट्यूबलाइटचा स्फोट झाल्यावर असा आवाज का येतो? नसेल तर काही हरकत नाही, आम्ही तुम्हाला या भप्पच्या आवाजाचे रहस्य सर्व काही सांगणार आहोत.
टंगस्टन मेटल फिलामेंटचा वापर बल्ब आणि ट्यूब लाइटमध्ये प्रकाश देण्यासाठी केला जातो. जेव्हा या फिलामेंटमधून वीज वाहते, तेव्हा ती उजळते आणि तुमच्या खोलीतील अंधार दूर करते. हीच गोष्ट बल्ब आणि ट्यूबलाइटचा स्फोट झाल्यावर होणाऱ्या आवाजाशी संबंधित आहे, ज्याबद्दल आम्ही तुम्हाला सविस्तर सांगत आहोत.
बल्ब आणि ट्यूबलाइट्समध्ये फिलामेंटचा वापर सर्वात महत्वाचा आहे, त्याशिवाय आपण बल्ब आणि ट्यूबलाइटमधून प्रकाशाची कल्पना करू शकत नाही. ही दोन्ही उपकरणे बनवण्याचा प्रयत्न सुरू असताना फिलामेंटला पर्याय म्हणून अनेक धातूंचा वापर करण्यात आला, परंतु प्रत्येक वेळी हा प्रयोग अयशस्वी ठरला. शेवटी शास्त्रज्ञांना बल्ब आणि ट्यूबलाइटमध्ये प्रकाश देण्यासाठी टंगस्टन धातू सापडला. जे फिलामेंट बनवण्यासाठी सर्वोत्तम आहे.
बल्ब आणि ट्यूबलाइटचा फिलामेंट टंगस्टन धातूपासून बनलेला असतो. ऑक्सिजनच्या उपस्थितीत ते वीज पार करून जाळले जाऊ शकत नाही. त्यामुळे जेव्हा ते बल्ब आणि ट्यूबलाइट्समध्ये वापरले जातात तेव्हा त्यातून ऑक्सिजन काढून टाकला जातो. त्याऐवजी दुसरा गॅस वापरला जातो. ज्याचा फिलामेंट जाळण्यात मोठा हातभार लागतो. जेव्हा बल्ब किंवा ट्यूबलाइटचा स्फोट होतो, तेव्हा वायू बाहेर पडतो आणि ऑक्सिजनमध्ये मिसळतो, तेव्हा फुसफुसणारा आवाज येतो.
जेव्हा फिलामेंट बल्ब आणि ट्यूबलाइट्समध्ये ठेवले जाते तेव्हा ऑक्सिजन पूर्णपणे काढून टाकला जातो. त्याऐवजी हेलियम, निऑन, नायट्रोजन आणि क्रिप्टॉन या वायूंचा वापर केला जातो. या वायूंमुळे, फिलामेंटमधून वीज जात असताना ती जळत नाही आणि वर्षानुवर्षे प्रकाश देते.
जेव्हा बल्ब आणि ट्यूबलाइटमधून वीज प्रवाहित होते, तेव्हा ते प्रकाश तयार करतात. या काळात उष्णता निर्माण होते आणि त्यामुळे बल्ब आणि ट्यूबलाइट आतून गरम होऊ लागतात. जर बल्ब आणि ट्यूबलाइट्समध्ये जाड काच वापरली गेली, तर ही उष्णता बाहेर पडू शकत नाही, ज्यामुळे बल्ब आणि ट्यूबलाइट आपोआप क्रॅक होतील आणि तुटतील. म्हणूनच बल्ब आणि ट्यूबलाइटमध्ये पातळ काच वापरली जाते, ज्यामुळे उष्णता सहज बाहेर पडते.