क्लारा जेटकिन. ही महिला कोण आहे? हे नाव तुम्हाला एकवेळ आठवत नसले, तरी त्यांनी जे केले, ते इतिहास बनले. जेटकिन यांनी आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाची पायाभरणी केली. एक फाउंडेशन ज्याने जगभरातील महिलांच्या हक्कांसाठी लढा अधिक तीव्र केला. त्यांना आवाज उठवण्याचे बळ दिले. त्यामुळे महिला त्यांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवू लागल्या. पुराणमतवादी परंपरा मोडून तिने स्वतःला सिद्ध करायला सुरुवात केली.
मात्र, 8 मार्चलाच आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करायचा, असे काहीही ठरलेले नव्हते. पण जाणून घ्या आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाची पायाभरणी कशी झाली आणि 8 मार्च रोजी हा विशेष दिवस साजरा करण्याचे ठरले.
या खास दिवसाचा पाया 116 वर्षांपूर्वी 1908 मध्ये घातला गेला, जेव्हा 15 हजार महिलांनी न्यूयॉर्क शहरात परेड काढली. कामाचे तास कमी करावेत, अशी मागणी महिलांनी केली. पगारात सुधारणा व्हायला हवी. महिलांनाही मतदानाचा अधिकार मिळाला पाहिजे.
या चळवळीच्या एक वर्षानंतर, 1909 मध्ये, अमेरिकेच्या सोशलिस्ट पार्टीने महिलांच्या नावासाठी एक दिवस समर्पित करण्याचा निर्णय घेतला. पहिला राष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्याची घोषणा केली. हा खास दिवस आंतरराष्ट्रीय बनवण्याचा विचार क्लारा जेटकिन यांच्या मनात आला.
जेटकिन या एक सामाजिक कार्यकर्त्या होत्या, ज्यांनी नेहमीच महिलांचे प्रश्न जोरदारपणे मांडले. 1910 मध्ये, डेन्मार्कची राजधानी कोपनहेगन येथे भरलेल्या नोकरदार महिलांसाठीच्या एका आंतरराष्ट्रीय परिषदेत जेटकिन यांनी आंतरराष्ट्रीय महिला दिन सुरू करण्याची सूचना केली. या परिषदेत 17 देशांतील 100 महिला सहभागी झाल्या होत्या. त्या सर्वांनी जेटकिनची सूचना मान्य केली.
महिला आंदोलनांचाही परिणाम दिसून आला. 1917 मध्ये रशियन स्त्रिया ‘रोटी आणि शांतता’ या मागणीसाठी झारच्या राजवटीच्या विरोधात संपावर गेल्या. या संपाकडे जगाचे लक्ष लागले होते. असा दबाव होता की झार निकोलस II ला सिंहासन सोडावे लागले. त्यानंतर स्थापन झालेल्या हंगामी सरकारने महिलांना मतदानाचा अधिकार दिला. महिलांसाठी हा मोठा विजय होता.
जेटकिनच्या मोहिमेला यश आले. 1911 मध्ये जर्मनी, ऑस्ट्रिया आणि स्वित्झर्लंडमध्ये पहिल्यांदा आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्यात आला. तथापि, 1955 मध्ये जेव्हा संयुक्त राष्ट्रांनी तो साजरा करण्यास सुरुवात केली, तेव्हा त्याला औपचारिक मान्यता मिळाली. 1996 मध्ये पहिल्यांदा त्यासाठी थीम तयार करण्यात आली होती. यानंतर दरवर्षी या खास दिवसासाठी एक थीम ठेवली जाऊ लागली. या वर्षी आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाची थीम आहे – महिलांमध्ये गुंतवणूक करा: प्रगतीला गती द्या.
जेटकिन यांनी महिलांसमोर आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्याचा मुद्दा उपस्थित केला, तेव्हा त्या वेळी कोणत्याही विशिष्ट तारखेचा उल्लेख करण्यात आला नव्हता. सुरुवातीला फेब्रुवारीच्या पहिल्या रविवारी तो साजरा करण्याची परंपरा सुरू झाली. मात्र, नंतर संयुक्त राष्ट्राने यासाठी ८ मार्च ही तारीख निश्चित केली. तेव्हापासून हा दिवस जगभरात आंतरराष्ट्रीय महिला दिन म्हणून साजरा केला जातो.