गांजा जप्तीची अनेक प्रकरणे समोर आली आहेत. तेलगू अभिनेता षणमुख जसवंत याच्या हैदराबादच्या घरातून पोलिसांनी गांजा जप्त केला आहे. बिहारमधील कंटेनरमधून 286 किलो गांजा जप्त करण्यात आला आहे. त्याचबरोबर पोलिसांनी पंजाबमधील दोन तस्करांनाही अटक केली आहे. पोलीस सर्व प्रकरणाचा तपास करत आहेत. अशी अनेक प्रकरणे अलीकडच्या काळात चर्चेत आहेत. सेलिब्रिटींपासून ते तस्करांपर्यंत सर्वांवर कारवाई करण्यात आली.
गांजाबाबतही देशाचे स्वतःचे नियम आणि कायदे आहेत. भारतात गांजा बाळगणे, अवैध शेती, व्यापार आणि वापर गुन्ह्याच्या कक्षेत येतो. अशा परिस्थितीत गांजा बाळगल्यास शिक्षा काय, किती दंड आकारला जातो, याबाबत कायदा काय सांगतो, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे. या प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेऊया.
NDPS कायदा, अंमली पदार्थ आणि सायकोट्रॉपिक पदार्थ कायदा, 1985 च्या कलम 20 अंतर्गत अंमली पदार्थांशी संबंधित प्रकरणांवर कारवाई केली जाते. या कायद्यानुसार काही औषधांवर बंदी घालण्यात आली आहे. हा कायदा 1985 मध्ये मंजूर करण्यात आला. हा कायदा अंमली पदार्थांची लागवड, उत्पादन, खरेदी, साठवणूक आणि वापरावर बंदी घालतो. एनडीपीएस कायद्यांतर्गत काही तरतुदी करण्यात आल्या आहेत, ज्यांचे पालन करणे अनिवार्य आहे. याचे उल्लंघन केल्यास दोषीला शिक्षा आणि दंडही आकारला जातो.
हा कायदा भांग पिकविण्यास बंदी घालतो. नियमांचे उल्लंघन केल्यास शिक्षेची तरतूद आहे. त्याचे उत्पादन, खरेदी, वाहतूक, आयात-निर्यात दंडनीय आहे. त्याच्या प्रमाणानुसार शिक्षा ठरवली जाते.
जर एखाद्याच्या ताब्यात गांजा आढळला, तर त्याच्या प्रमाणानुसार शिक्षा आणि दंड निश्चित केला जाईल. एक किलोपर्यंत गांजा हे अल्प प्रमाण मानले जाते. अशा परिस्थितीत दोषीला सहा महिने किंवा एक वर्ष सश्रम कारावासाची शिक्षा होऊ शकते. यासोबतच 10 हजार रुपयांचा दंडही होऊ शकतो. याशिवाय 1 किलो ते 20 किलोपर्यंतचे प्रमाण व्यावसायिक श्रेणीत गणले जाते. अशा परिस्थितीत दोषीकडून एक लाख रुपये दंड वसूल केला जातो. यासह 20 वर्षांची सक्तमजुरीची शिक्षा होऊ शकते.
मात्र, देशातील काही राज्यांमध्ये याबाबतचे कायदे वेगळे आहेत. काही राज्यांमध्ये गांजाच्या वापराबाबत शिथिलता देण्यात आली आहे. अनेक राज्यांमध्ये काही निवडक डीलर्सनाच ते विकण्याची परवानगी देण्यात आली आहे. अशी काही राज्ये आहेत, जिथे एखाद्या व्यक्तीकडे गांजाचे किमान प्रमाण किती असावे आणि त्याचे वय काय असावे, हे ठरवण्यात आले आहे.
आसाम गांजा आणि भांग प्रतिबंध कायदा 1958 प्रमाणेच आसाममध्येही लागू आहे. गांजा विकणे, खरेदी करणे, जवळ ठेवणे आणि वापरणे यावर बंदी घालण्यात आली आहे. त्याच वेळी, महाराष्ट्रात, बॉम्बे प्रोहिबिशन (बीपी) कायदा, 1949 चे कलम 66(1)(b) म्हणते की परवान्याशिवाय त्याची लागवड किंवा विक्री करता येत नाही. त्याचवेळी कर्नाटकात औषधांमध्ये वापरण्यास परवानगी देण्यात आली आहे. तर गुजरातमध्ये याला धोकादायक ड्रग्जपासून दूर ठेवण्यात आले आहे.