भारत सरकारने प्रजासत्ताक दिनाच्या पूर्वसंध्येला पद्म पुरस्कारांची घोषणा केली आहे. कला, सामाजिक कार्य, विज्ञान, वैद्यक यांसारख्या विविध क्षेत्रातील उल्लेखनीय योगदानासाठी हे पुरस्कार दिले जातात. यंदा पद्मश्री पुरस्कारासाठी 110 जणांची नावे निवडण्यात आली आहेत. यामध्ये 34 अनसन्ग हिरोंचा समावेश आहे. भारतातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कार भारतरत्न यानंतर पद्म पुरस्कार हा सर्वात महत्त्वाचा सन्मान मानला जातो. हे पद्मविभूषण, पद्मभूषण आणि पद्मश्री अशा तीन श्रेणींमध्ये दिले जातात.
यंदाच्या पद्म पुरस्कारांच्या यादीत पार्वती बरुआ यांच्या नावाचाही समावेश आहे. पार्वती बरुआ, ज्यांना हत्तीची परी म्हणूनही ओळखले जाते, ही भारतातील पहिली महिला माहुत आहे. त्यांना सामाजिक कार्यासाठी (प्राणी कल्याण) पद्मश्री पुरस्कार देण्यात येणार आहे. पद्मश्री पुरस्कार हा देशातील चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार आहे. भारतातील पहिल्या महिला माहुत पार्वती बरुआ यांची कहाणी जाणून घेऊया.
पुरुषांना अनेकदा हत्तीचे माहूत म्हणून पाहिले जाते. गुवाहाटी, आसामच्या पार्वती बरुआ या पुराणमतवादी विचाराला आव्हान देतात. पार्वतीने पुरुषप्रधान क्षेत्रात स्वत:साठी एक मजबूत स्थान निर्माण केले आहे. मानव-हत्ती संघर्ष कमी करण्याच्या तिच्या वचनबद्धतेसाठी ती उभी राहिली. या एपिसोडमध्ये, पार्वतीने तीन राज्य सरकारांना जंगली हत्तींना हाताळण्यात आणि पकडण्यात मदत केली. अनेकांचे प्राण वाचवण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.
सरकारने जारी केलेल्या माहितीनुसार, पार्वती श्रीमंत पार्श्वभूमीतून आली होती, परंतु तरीही तिने साधे जीवन निवडले. तिचे वडील प्रसिद्ध हत्ती तज्ञ होते. वडिलांप्रमाणेच तिलाही हत्तींची खूप आवड होती. म्हणूनच ती लहानपणापासून हत्तींसोबत खेळायची. वयाच्या 14 व्या वर्षी त्यांनी हत्तींना त्यांच्या तालावर नाचवायला सुरुवात केली. चार दशकांच्या त्यांच्या सततच्या प्रयत्नांमध्ये त्यांनी अनेक वन्य हत्तींचे जीवन वाचवण्यात आणि त्यांना आकार देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. एकदा जेव्हा त्यांना विचारण्यात आले की त्यांना हत्ती इतके का आवडतात, तेव्हा त्याचे उत्तर होते, ‘कदाचित हत्ती खूप स्थिर, निष्ठावान, प्रेमळ आणि शिस्तप्रिय असतात म्हणून असावे’.
पार्वती हत्तींशी संबंधित संस्थांशी निगडीत आहे. ती एशियन एलिफंट स्पेशालिस्ट ग्रुप, IUCN ची सदस्य आहे. त्यांच्या जीवनावर अनेक माहितीपटही बनवण्यात आले आहेत. बीबीसीने त्यांच्या जीवनावर आधारित माहितीपट बनवला होता. त्याचे नाव होते “हाथी की परी”. कोलकाता आंतरराष्ट्रीय वन्यजीव आणि पर्यावरण चित्रपट महोत्सवाने पार्वतीला जीवनगौरव पुरस्काराने सन्मानित केले आहे. 67 वर्षीय पार्वती बरुआ या श्रीमंत पार्श्वभूमीतून आल्या आहेत, तरीही त्यांनी आपले जीवन हत्तींसाठी समर्पित करण्याचा निर्णय घेतला. हत्तींना वाचवण्यासाठी त्या खूप सक्रिय आहेत.