राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांची सर्वात आवडती धून आणि भजन आपल्या सर्वांना माहीत आहे. ते म्हणजे रघुपती राघव राजाराम… मात्र, त्यांना आणखी एक गाणे खूप आवडायचे, जे जगभर प्रसिद्ध आहे. दुसऱ्या भाषेतील हे गाणे अबाइड विथ मी आहे, जे केवळ बापूंनाच नाही, तर ब्रिटनच्या सम्राट जॉर्ज पंचम यांनाही आवडायचे. या गाण्याला ख्रिश्चनांचे प्रार्थना गीत असेही म्हणतात.
या गाण्याबाबत 2020 मध्ये एक बातमी आली, ज्याने वाद सुरू झाला. काय होते हे संपूर्ण प्रकरण जाणून घेऊया.
वास्तविक, सैन्यात एक परंपरा राहिली आहे, ती म्हणजे जेव्हा युद्ध चालू असते आणि संध्याकाळ होते, तेव्हा एक विशेष धून वाजवली जाते, ज्यामुळे सैनिक शस्त्रे सोडून रणांगण सोडतात. या संपूर्ण प्रक्रियेला बीटिंग रिट्रीट सेरेमनी म्हणतात. ही परंपरा इंग्रजांनी भारतात आणली आणि ती आजही चालू आहे.
सध्या ही परंपरा भारतातील प्रजासत्ताक दिनाच्या उत्सवाचा शेवटचा भाग आहे. यामध्ये भारताच्या तिन्ही सेना सहभागी होतात आणि पारंपारिक धून वाजवत बँडसह मार्चपास्ट करतात. यातून एकप्रकारे प्रजासत्ताक दिनाचा सोहळा आता संपल्याचा संदेश दिला जातो. याशिवाय, सैन्याला त्यांच्या बॅरेकमध्ये परत पाठवण्याचा हा अधिकृत संदेश असतो.
प्रजासत्ताक दिनाच्या समारोपाच्या वेळी दर 29 जानेवारीला दिल्लीत बीटिंग रिट्रीट सोहळा आयोजित केला जातो. त्या दिवशी सायंकाळी विजय चौकात हा सोहळा आयोजित करण्याची परंपरा आहे. हा सोहळा साम्राज्यवादी वारशाचे प्रतीक असला, तरी तो अजूनही अबाधित आहे. यामध्ये अबाइड विथ मी या गाण्याची धूनही प्रथम वाजवण्यात आली. 2020 मध्ये केंद्र सरकार हे गाणे बीटिंग रिट्रीट सेरेमनीमधून काढून टाकणार असल्याची बातमी आली होती. त्याजागी वंदे मातरम् वाजवण्याबाबत माहिती देण्यात आली. एवढ्यावरुनच वाद सुरू झाला होता.
विशेषत: राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांचा वारसा पुसून टाकण्याचा सरकारचा प्रयत्न असल्याचे काँग्रेस पक्षाने म्हटले आहे. जसजसा वाद वाढत गेला, तसतसे हे गाणे 2020 मध्ये समारंभातून काढून टाकण्यात आले नाही, परंतु 2021 मध्ये देखील हे गाणे बीटिंग रिट्रीट सेरेमनीचा एक भाग राहिले. हे गाणे 2022 पासून समारंभातून काढून टाकण्यात आले. त्याच्या जागी, बीटिंग रिट्रीट सेरेमनीमध्ये इतर गाण्यांना स्थान देण्यात आले आहे, जे आता 29 जानेवारी रोजी मार्चपास्ट दरम्यान वाजवले जातात.
अबाइड विथ मी ही ख्रिश्चन प्रार्थना किंवा भजन आहे, स्कॉटलंडच्या हेन्री फ्रान्सिसने लिहिलेली आहे. हेन्रीचा जन्म 1 जून 1793 रोजी झाला. जेव्हा तो मोठा झाला, तेव्हा तो कवी बनला तसेच अँग्लिकन डिव्हायन्स नावाच्या चर्चच्या वर्गाचा पुजारी बनला. तसे, हेन्रीने त्याची पहिली कविता 1826 मध्ये लेमिंग्टन शहरात लिहिली. पण 1847 मध्ये लिहिलेले त्यांचे भजन सर्वाधिक प्रसिद्ध झाले. असे म्हटले जाते की हेन्री चर्चच्या निर्मितीनंतर केवळ एक महिनाच त्याचा भाग राहिला.
काही वेळातच हे भजन इतके प्रसिद्ध झाले की त्याची धून पाचव्या जॉर्जपर्यंत पोहोचली आणि त्यांची आवडती धून बनली. एवढेच नाही तर फील्ड मार्शल हर्बर्ट किचनरचे हे विधान आठवले. पहिल्या महायुद्धात सर्व सैन्याच्या सैनिकांची सेवा करणाऱ्या प्रसिद्ध परिचारिका एडिथ कॅवेल यांनाही हे भजन आठवले आणि ते गायच्या.
हे भजन महात्मा गांधींनी ऐकल्यावर त्यांनाही ते खूप आवडले. ब्रिटीशांनी हे गाणे त्यांच्या स्वतःच्या देशात प्रत्येक प्रसंगी वापरले; त्यांच्या वसाहती असलेल्या देशांमध्येही ही परंपरा बनली. त्या काळात रग्बी लीग असो की फुटबॉल मॅच, प्रत्येक गोष्टीत हे भजन वाजवले जायचे. संविधानाच्या अंमलबजावणीनंतर 1950 मध्ये प्रजासत्ताक दिन साजरा करण्यास सुरुवात झाली, तेव्हा हे गाणे बिटिंग द रिट्रिट सोहळ्याचा एक भाग बनले.