महर्षी वाल्मिकींच्या रामायणात उल्लेख असलेल्या अयोध्येत राम जन्मभूमीवर भव्य मंदिर बांधले जात आहे. त्यातच रामलल्लाची प्राणप्रतिष्ठाही 22 जानेवारीला होणार आहे. त्याचा उत्साह केवळ भारतातच नाही, तर जगातील अनेक देशांमध्ये राहणाऱ्या भारतीयांमध्ये आहे. त्यामुळे रामायण आणि रामकथेची देशात आणि जगात खूप चर्चा होत आहे. कदाचित तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की भारतासह जगातील इतर देशांमध्ये रामायणाचे किमान 300 प्रकार उपलब्ध आहेत. हिंदू धर्मांबरोबरच इतर धर्मांचेही मिश्रण आहे. यातील अनेक रामकथा भिन्न आहेत आणि काहींमध्ये असे बदल झाले आहेत, जे विवादास्पद देखील मानले जाऊ शकतात.
रामकथेला म्हणतात महारडिया लावना
फिलिपाइन्समध्ये प्रचलित असलेली रामकथा महारडिया लावना म्हणून ओळखली जाते. तेथील रामायण कदाचित सर्वात असामान्य किंवा वादग्रस्त असेल. फिलीपिन्सच्या रामायणाला मुस्लिम रामायण देखील म्हणतात, कारण 16 व्या शतकानंतर तेथे राज्य करणाऱ्या मुस्लिम राजे आणि सम्राटांनी अनेक मुस्लिम व्यक्तिमत्त्वे आणि कथा रामायणात मिसळल्या आहेत. फिलिपिनो ही तिथली राष्ट्रभाषा आहे आणि या भाषेत लिहिलेल्या फिलिपाइन्सच्या रामायण महारडिया लावनाचे इंग्रजीत भाषांतरही झाले आहे. 1960 च्या उत्तरार्धात जुआन आर आणि नागसुना मादाले या संशोधकांनी त्याचे भाषांतर केले.
येथेली रामायण रामाऐवजी आहे रावणावर केंद्रित
मिंडानाओ हे फिलीपिन्समधील एक ठिकाण आहे. मरानोस नावाच्या जातीचे लोक तेथील उच्च उंचीच्या भागात राहतात. घरापासून ते सेमिनरीपर्यंत, ते महाराडिया लावनाची कथा सांगतात, जी आज फिलीपिन्सच्या सामाजिक बांधणीचा एक महत्त्वाचा भाग बनली आहे. रामायणाची ही स्थानिक आवृत्ती हिंदू व्यापाऱ्यांनी फिलीपिन्समध्ये आणलेली कथा आहे आणि त्यात इस्लाम आणि बौद्ध धर्म यांसारख्या नंतरच्या धर्मांमधील पात्रे आणि कल्पनांचा समावेश केला आहे. वास्तविक, फिलिपाइन्सचे रामायण राम-लक्ष्मणावर कमी आणि रावणावर जास्त आधारित आहे.
हनुमानाचे नाव लक्ष्मण म्हणून आले समोर
महारडिया लावनामध्ये श्रीलंकेला पोलो बंदियारमासीर म्हणतात, तर कैलास पर्वताला पोलो नगर असे नाव दिले जाते. यामध्ये अयोध्येचे नाव आगम नियोग, रामाचे नाव राडिया मंगदिरी, सीता मातेचे नाव तोवन पोत्री मलानाव तिहया असे नमूद करण्यात आले आहे. त्यात लक्ष्मणाचे नावही आढळते, पण हे नाव हनुमान असल्याचे सांगितले जाते. यामध्ये मिथिलाला पुलू नबंदया म्हटले आहे.
रावणाला सांगितले मुस्लिम राजा आणि राणीचा मुलगा असल्याचे
फिलीपिन्सच्या रामकथेतील वादाचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे त्यात रावणाचे वर्णन मुस्लिम राजा-राणी म्हणजेच सुलतान आणि सुलताना यांचा मुलगा म्हणून करण्यात आले आहे, जो मरत नाही. असेही म्हटले जाते की रावणाने अल्लाहसाठी तपश्चर्या केली होती, तर भारतीय रामायणात रावण हा शिवभक्त आहे. इतकेच नाही तर फिलिपिन्सच्या रामायणात हनुमानजींना रामपुत्र म्हटले आहे. त्याला लव आणि कुश यांचे मिश्रण म्हणून दाखवले आहे. त्यात रावणाचा भाऊ विभीषण आणि मामा मारीच यांचा उल्लेख नाही.
कंबोडियाची रामकथा
जगातील इतर अनेक देशांमध्ये रामकथा आणि रामायण वेगवेगळ्या प्रकारे लोकप्रिय आहेत. रामकथेचे वेगवेगळे प्रकार यात नक्कीच पाहायला मिळतात. त्या देशांच्या परंपरा आणि संस्कृतचाही समावेश होतो. कंबोडियामध्ये रामकथा तिथली राष्ट्रभाषा खमेरमध्ये उपलब्ध आहे. त्याचे नाव रेमकर रामायण. हे दोन भागात लिहिले आहे. पहिल्या भागात अयोध्या घटना आणि बाल घटना आहे, तर दुसऱ्या भागात लंकेची घटना आणि उत्तर घटना आहे.
रेमकर रामायण आणि महर्षी वाल्मिकींच्या रामायणातील पात्रांच्या नावांमध्ये फरक आहे. रेमकर रामायणात रामाचे नाव प्रीह रिम, सीता मातेचे नाव निआंग सेदा, लक्ष्मणाचे नाव प्रीह लेक, रावणाचे नाव क्रॉन्ग रिप, शुर्पणखाचे नाव सोप्पंखर, अंगदचे नाव अंगकुट आणि अयोध्येचे नाव अयुथ आहे.
हनुमानजींची आहे वेगळी कथा
रेमकर रामायणात बहुतेक रामकथांमध्ये फरक नसला, तरी हनुमानजींच्या कथेत बदल आहेत. वाल्मिकी रामायण आणि भारतातील रामकथांनुसार हनुमानजी बाल ब्रह्मचारी आहेत. रेमकर रामायणात असे नाही. रेमकर रामायणानुसार हनुमानजी एका जलपरीच्या प्रेमात पडतात. त्या जलपरीचे नाव सुवण्णमच्चा असे म्हटलं जाते. रेमकर रामायणानुसार, सुवण्णमच्चा ही रावणाची कन्या होती, जिला स्वतः रावणाने राम सेतू बांधण्यासाठी पाठवले होते. रेमकर रामायणानुसार, हनुमानजी आणि सुवण्णामाच्चाचे प्रेम झाले आणि दोघांना मुदचानु नावाचा मुलगा झाला.
या वस्तुस्थितींच्या आधारे आपण रामायण किंवा रामकथा जरी वादग्रस्त म्हटले तरी एक गोष्ट निश्चित आहे की रामाच्या चारित्र्याची चर्चा जगाच्या अनेक भागांत कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात होते. वाचले जात आहे. कुठे जातककथांच्या रूपाने, कुठे ग्रंथरूपाने तर कुठे टप्प्यांवर ते सादर केले जात आहे. यावरून प्रभू श्री रामाचे चरित्र कोणत्या ना कोणत्या रूपाने जगाच्या मनात कायम आहे याची पुष्टी होते. अयोध्येतील प्राणप्रतिष्ठा सोहळ्याच्या निमित्ताने रामायणाची चर्चा पुन्हा एकदा जोर धरू शकते, कारण राम मंदिराची उभारणी आणि प्राणप्रतिष्ठेच्या भव्य सोहळ्याच्या निमित्ताने ती चांगलीच चर्चेत येत आहे.