मकर संक्रांतीचा सण देशभरात मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो. हिंदू धर्मात या सणाला विशेष महत्त्व आहे. पौराणिक मान्यतेनुसार हा सण नवीन फळे आणि नवीन ऋतूच्या आगमनासाठी साजरा केला जातो. सूर्य देव धनु राशी सोडून मकर राशीत प्रवेश करतो, तेव्हा मकर संक्रांती साजरी केली जाते. या दिवशी लाखो भाविक गंगा आणि इतर पवित्र नद्यांच्या काठावर स्नान करतात आणि पैसे दान करतात.
पुढील वर्षी पौष महिन्यात म्हणजेच 15 जानेवारी 2024 रोजी मकर संक्रांतीचा सण साजरा केला जाणार आहे. धार्मिक मान्यतांनुसार असे मानले जाते की, या दिवशी जो मनुष्य शरीर सोडतो त्याला मोक्ष प्राप्त होतो.
हिंदू धर्माचे सर्व सण प्रत्येक राज्यात साजरे केले जातात, पण मकर संक्रांतीचा सण वेगळा आहे. मकर संक्रांती प्रत्येक राज्यात वेगवेगळ्या नावाने ओळखली जाते आणि वेगवेगळ्या प्रकारे साजरी केली जाते.
उत्तर प्रदेश
उत्तर प्रदेशात मकर संक्रांतीच्या सणाला दानाचा सण म्हणतात. असे मानले जाते की मकर संक्रांतीने पृथ्वीवर चांगले दिवस सुरू होतात आणि शुभ कार्ये होतात. मकर संक्रांतीच्या दिवशी स्नान केल्यानंतर दान देण्याची परंपरा आहे. या दिवशी गंगा घाटावर जत्राही भरते.
पंजाब आणि हरियाणा
पंजाब आणि हरियाणामध्ये हा 15 जानेवारीच्या एक दिवस आधी साजरा केला जातो. तिथे तो ‘लोहरी सण’ म्हणून साजरा केला जातो. या दिवशी अग्निदेवाची पूजा करताना तीळ, गूळ, तांदूळ आणि भाजलेला मका अग्नीत अर्पण केला जातो. नववधू आणि नवजात मुलांसाठी हा सण खूप खास असतो. प्रत्येकजण एकमेकांना तिळाची मिठाई खाऊ घालतो आणि लोहरी लोकगीते गातो.
पश्चिम बंगाल
पश्चिम बंगालमध्ये या सणानिमित्त गंगासागरावर मोठी यात्रा भरते. या सणाच्या दिवशी स्नान केल्यानंतर तीळ दान करण्याची परंपरा आहे. या दिवशी यशोदाजींनी श्रीकृष्णाच्या प्राप्तीसाठी उपवास केला होता, असे सांगितले जाते. तसेच, या दिवशी माता गंगा भगीरथाच्या मागे गेली आणि गंगासागरातील कपिल मुनींच्या आश्रमाला भेटली.
बिहार
बिहारमध्ये मकर संक्रांतीला ‘खिचडी पर्व’ म्हणून ओळखले जाते. उडीद डाळ, तांदूळ, तीळ, खताई, लोकरीचे कपडे दान करण्याची परंपरा आहे. बिहारमध्ये मकर संक्रांतीला विशेष महत्त्व असून या सणाबाबत लोकांमध्ये एक वेगळाच उत्साह पाहायला मिळतो.
आसाम
आसाममध्ये तो माघ बिहू आणि भोगाली बिहू म्हणून ओळखला जातो. तर, तामिळनाडूमध्ये हा सण 4 दिवस साजरा केला जातो. येथे पहिला दिवस ‘भोगी पोंगल’, दुसरा दिवस ‘सूर्य पोंगल’, तिसरा दिवस ‘मट्टू पोंगल’ आणि चौथा दिवस ‘कन्या पोंगल’ म्हणून ओळखला जातो.