फोर्ब्सच्या श्रीमंतांच्या यादीत कोणाचे नाव आले, कोणाला कोणता क्रमांक मिळाला? मुकेश अंबानी आणि गौतम अदानी यांच्यात भारतात जिंकलेल्या एलन मस्क किंवा जेफ बेझोस यांच्यात कोण अव्वल राहिले. आपल्या सर्वांना त्याबद्दल जाणून घ्यायचे आहे. आज ते खूप सोपे झाले आहे, कारण तुमच्याकडे गुगल आणि इंटरनेट सारखी साधने आहेत. पण विचार करा, जेव्हा ‘फोर्ब्स’ने अशी पहिली यादी तयार केली असेल, तेव्हा गुगल किंवा इंटरनेटशिवाय हे सर्व कसे शक्य झाले असेल? ही कथा खूपच मनोरंजक आहे…
जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्तींची यादी तयार करण्याच्या फोर्ब्सच्या कार्याचा पाया 1982 मध्ये घातला गेला. होय, हे भारताने पहिला क्रिकेट विश्वचषक जिंकण्यापूर्वीच घडला होता. त्या वर्षी फोर्ब्सने अमेरिकेतील 400 श्रीमंतांची यादी तयार करण्याची योजना आखली. याची कल्पना फोर्ब्सचे मालक माल्कम यांना आली. ते त्यांच्या संपादकांच्या टीमशी बोलला, पण सगळ्यांनी हार मानली. यामागेही एक मोठे कारण होते.
त्यावेळी फोर्ब्सच्या संपादकांनी श्रीमंत लोकांच्या संपत्तीची माहिती कशी मिळवायची असा प्रश्न केला होता, जेव्हा त्याच्याशी संबंधित बहुतेक माहिती सार्वजनिक नसते. याशिवाय, त्यांनी व्यवस्थापनाला आणखी एक प्रश्न केला होता की, अशी यादी बनवून धनदांडग्यांना निधी गोळा करणारे, दरोडेखोर किंवा अपहरणकर्त्यांचे लक्ष्य होणार नाही का?
नंतर माल्कम म्हणाले की काही हरकत नाही, ते बाहेरील व्यक्तीकडून, काही संपादकांच्या मदतीने हे काम करून घेईल. मग त्यावेळी काय झाले की फोर्ब्सने माहिती गोळा करण्याच्या काही पद्धती आणि डेटा मायनिंगच्या पद्धती शोधून काढल्या ज्या आजही वापरात आहेत. पण 1987 मध्ये फोर्ब्सने अमेरिकेबाहेरील जगातील सर्वात श्रीमंतांची यादी जाहीर केली आणि यासाठी त्यांना खूप मेहनत करावी लागली.
फोर्ब्स 400 ची यादी जाहीर केल्यानंतर फोर्ब्सने 5 वर्षांनंतर जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्तींची यादी जाहीर केली. त्यावेळी गुगल किंवा इंटरनेट नव्हते. त्यामुळे फोर्ब्सला खूप मेहनत करावी लागली. त्याच्या आर्थिक वार्ताहरांनी जगातील सर्व देशांना फोन केले. अनेक पत्रकारांना आशियाई देशांच्या दौऱ्यावर पाठवले. तिथून त्यांनी सार्वजनिक नसलेली माहिती गोळा केली आणि शेवटी त्यांना जपानमधील जगातील सर्वात श्रीमंत माणूस सापडला.
फोर्ब्सच्या जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्तींच्या पहिल्या यादीत शीर्षस्थानी असलेली व्यक्ती अमेरिकन नसून जपानी उद्योगपती होती. त्याचे नाव होते ‘योशियाकी त्सुत्सुमी’. त्यांच्या कंपनी शेबू कॉर्पोरेशनने त्यावेळी रिअल इस्टेटमध्ये मोठी गुंतवणूक केली होती. त्या वेळी त्यांची एकूण संपत्ती सुमारे $20 अब्ज होती, जी आज सुमारे $44.4 अब्ज आहे. पण त्याचे नशीब फार काळ टिकले नाही.
2005 मध्ये त्यांचे नाव अनेक घोटाळ्यांमध्ये समोर आले, त्यानंतर त्यांची संपत्ती झपाट्याने कमी झाली आणि 2007 च्या यादीतून त्यांना वगळण्यात आले.
फोर्ब्सने 2004 पासून भारतातील 100 श्रीमंतांची यादी प्रसिद्ध करण्यास सुरुवात केली आहे. या यादीत मुकेश अंबानी बऱ्याच काळापासून आघाडीवर आहेत. 2023 मध्येही ते अव्वल आहेत, तर जागतिक क्रमवारीत त्याचा 15वा क्रमांक आहे. 2023 मध्ये, जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती एलन मस्क आहे.