नासाच्या हबल स्पेस टेलिस्कोपच्या मदतीने शास्त्रज्ञांनी ब्रह्मांडाची अनेक रहस्ये उलगडली आहेत. पण बिघाडामुळे या दुर्बिणीने 23 नोव्हेंबरपासून काम करणे बंद केले. शास्त्रज्ञ अद्याप या समस्येचे निराकरण करण्यात सक्षम नाहीत. त्यामुळे शास्त्रज्ञांची चिंता वाढली आहे.
अशा परिस्थितीत 5 अब्ज डॉलर्स खर्च करून तयार केलेली ही दुर्बीण कशी खराब झाली आणि शास्त्रज्ञांसाठी ती किती महत्त्वाची आहे, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.
हबल स्पेस टेलिस्कोपमध्ये गायरोस्कोप खूप महत्वाचे आहेत. हे दुर्बिणीच्या रोटेशनचा दर मोजतात आणि दुर्बिणी कोणत्या दिशेला आहे, हे निर्धारित करणाऱ्या प्रणालीचा भाग आहेत. जायरोस्कोपमध्ये समस्या असल्यास, दूरच्या ब्रह्मांडाची अचूक चित्रे आणि डेटा मिळणे कठीण होईल.
जायरोस्कोपमध्ये बिघाड झाल्यास, हबल सेफ मोडमध्ये जाते. या वर्षी नोव्हेंबरमध्येच अशा तीन घटना दुर्बिणीत घडल्या. 19 नोव्हेंबर रोजी प्रथमच हबल दुर्बिणी सेफ मोडमध्ये गेली. दुसऱ्याच दिवशी दुर्बिणीची दुरुस्ती करण्यात आली. परंतु अस्थिर गायरोमुळे, 21 नोव्हेंबर रोजी हबलचे काम पुन्हा थांबले. 23 नोव्हेंबर रोजी, हबल दुर्बिणी तिसऱ्यांदा सेफ मोडमध्ये गेली. तेव्हापासून शास्त्रज्ञ त्याचे निराकरण करण्यात व्यस्त आहेत.
2009 मध्ये, हबल स्पेस टेलिस्कोपमध्ये 9 गायरोस्कोप होत्या. आज त्यांची संख्या केवळ 3 वर आली आहे. यापैकी एक म्हणजे अलीकडेच मोडकळीस आलेले जायरोस्कोप. ही समस्या सोडवण्यासाठी शास्त्रज्ञांची टीम वेगवेगळ्या चाचण्या करत आहे. नासाच्या अहवालानुसार, गरज भासल्यास हबल दुर्बिणीला केवळ एका जायरोस्कोपने काम करण्यास तयार केले जाईल.
तीन गायरोस्कोप असल्‍याने दुर्बिणीची कार्यक्षमता वाढते. तथापि, फक्त एका जायरोस्कोपने अनेक निरीक्षणे करता येतात. नासाने सांगितले की हबलची उर्वरित उपकरणे स्थिर आहेत आणि दुर्बिणीही चांगल्या स्थितीत आहेत. अंतराळ संस्थेचा अंदाज आहे की हबल या दशकात आणि शक्यतो पुढील दशकात मनोरंजक शोध लावत राहील.
जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपची इंटरनेटवर अनेकदा चर्चा होते. हे 2021 मध्ये लाँच करण्यात आले. या दुर्बिणीद्वारे ब्रह्मांडाच्या सुरुवातीच्या काळात तयार झालेल्या पहिल्या आकाशगंगा शोधल्या जाऊ शकतात. ही नासाची सर्वात मोठी आणि सर्वात शक्तिशाली अंतराळ विज्ञान दुर्बीण आहे.
जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप हबल स्पेस टेलिस्कोपचा उत्तराधिकारी असल्याचे म्हटले जाते. कारण हे हबल दुर्बिणीपेक्षा अनेक प्रकारे चांगले आहे. वेबमध्ये हबलपेक्षा खूप मोठा आरसा आहे. हबल पृथ्वीच्या अगदी जवळ असलेल्या कक्षेभोवती फिरते. त्याच वेळी, वेब पृथ्वीपासून 1.5 दशलक्ष किलोमीटर अंतरावर दुसऱ्या लॅग्रेंज (L2) बिंदूवर स्थित आहे. याच्या मदतीने ते हबलपेक्षा जास्त दूरच्या आकाशगंगांचा डेटा गोळा करण्यास सक्षम आहे. हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की विश्वाचा इतिहास आणि आजचा काळ समजून घेण्यासाठी दोन्ही दुर्बिणी महत्त्वपूर्ण ठरल्या आहेत.