बसंतीची ‘धन्नो’ असो किंवा ‘हम आपके है कौन’चा ‘टफी’, जेव्हा जेव्हा चित्रपटांमध्ये प्राण्यांचा वापर केला जातो, तेव्हा बहुतेक चित्रपट हिट होतात. गोलमालमधील मिथुन चक्रवर्तीच्या पात्राला चावणारा ‘फेसबुक’ (बॉक्सर जातीचा कुत्रा) असो किंवा अक्षय कुमारचा ‘एंटरटेनमेंट’ (गोल्डन रिट्रीव्हर जातीचा कुत्रा) असो, प्राणी कोणताही असो, पडद्यावर मिळणारे प्रेम कमी नसते. पण चित्रपटांमध्ये हे प्राणी कसे दाखवले जातात, हे तुम्हाला माहिती आहे का? त्यांचीही ऑडिशन होते का? या प्राण्यांची निवड करताना कोणाची मदत घेतली जाते? चला जाणून घेऊया चित्रपटांमध्ये सहभागी होणारे, हे प्राणी कसे साइन केले जातात?
शंकर अय्यर
आता चित्रपटांमध्ये खार तसेच काही वन्य प्राण्यांचा वापर करण्यास सक्त मनाई आहे. मात्र याआधी शंकर अय्यर चित्रपटांसाठी अनेक वन्य प्राण्यांचा पुरवठा करायचे. घोडे, कुत्रे आणि सिंह यांच्या प्रशिक्षणाबद्दल आपण ऐकले असेल, परंतु काही दशकांपूर्वी शंकर अय्यर यांनी खारीलाही प्रशिक्षण दिले होते. विधू विनोद चोप्राच्या ‘परिंदे’ चित्रपटात वापरलेली कबुतरे असोत किंवा पद्मावतचे ‘घोडे’ असो, शंकर अय्यर यांनी चित्रपटांसाठी अनेक प्राणी पुरवले आहेत. मुंबईपासून दीड तासाच्या अंतरावर बदलापूरमध्ये शंकरचे शेत आहे. शूटिंग दरम्यान, तो आपल्या प्राण्यांसोबत नेहमीच असतो आणि शूटिंग दरम्यान त्याच्या प्राण्यांना कोणत्याही प्रकारच्या तणावाचा सामना करावा लागू नये आणि ते सुरक्षित राहतील याची तो काळजी घेतो.
अयुब खान
‘अ‍ॅनिमल गुरुकुल’चे मालक अयुब खान हे बॉलिवूडचे सर्वात मोठे प्राणी पुरवठादार आहेत. अयुब खान यांनी मुंबईतील गोरेगाव येथे आपले गुरुकुल बांधले आहे. ज्यामध्ये कुत्र्यांपासून ते गाढव, घोडे, पोपटांच्या अनेक प्रजातींचा समावेश आहे. गोलमालचा ‘फेसबुक’ देखील अयुब खानच्या गुरुकुलचा आहे. रोहित शेट्टीच्या चित्रपटांसोबतच महेंद्रसिंग धोनी, केजीएफ फेम यश यांसारख्या अनेक स्टार्ससोबत अयुब खानच्या प्राण्यांचे चित्रीकरणही झाले आहे.
नसीर
अक्षय कुमारच्या रक्षाबंधन या चित्रपटासाठी नसीरच्या कुत्र्याचा वापर करण्यात आला होता. श्री नसीर या नावाने प्रसिद्ध असलेल्या या प्राणी पुरवठादाराची ही चौथी पिढी या व्यवसायात आहे. श्री नसीर म्हणतात की त्यांचे पंजोबा आणि आजोबा पाकीजा, कोहिनूर यांसारख्या अनेक चित्रपटांमध्ये साप आणि मुंगूस यांसारख्या वन्य प्राण्यांचा पुरवठा करत असत. दिलीप कुमार आणि राज कपूर यांच्या चित्रपटांसाठी त्यांनी जनावरांचा पुरवठा केला आहे.
कसे निवडले जातात प्राणी ?
सर्व प्रथम, जेव्हा प्रॉडक्शनद्वारे प्राणी पुरवठादाराशी संपर्क साधतात, तेव्हा ते त्यांच्या जनावराचे व्हिडिओ शूट करतात आणि प्रॉडक्शनला पाठवतात. या ऑडिशनमध्ये त्याची निवड झाली, तर पुढचे काम सुरू होते. या प्राण्यांची प्रतिदिन फी 5000 रुपयांपासून सुरू होऊन 25000 रुपयांपर्यंत जाते. मोठ्या जनावरांसाठी 50,000 रुपयांपर्यंत शुल्क आकारले जाते. वास्तविक, या प्राण्यांना एकत्र ठेवण्यासाठी प्राणी पुरवठादाराला वनविभागाची परवानगी घ्यावी लागते.
दिवसेंदिवस चित्रपटांमध्ये CGI इफेक्ट्सच्या वाढत्या वापरामुळे, प्राणी पुरवठादारांचे काम कमी झाले आहे. बहुतांश मोकाट जनावरांच्या वापरावर शासनाकडून बंदी घालण्यात आली आहे. यामुळेच अनेक प्राणी पुरवठादारांनी आता श्वान प्रशिक्षण आणि प्राणी संवर्धनाचा व्यवसाय सुरू केला आहे.