एका अत्यंत धक्कादायक घटनेत कतारने आठ माजी भारतीय नौसैनिकांना फाशीची शिक्षा सुनावली आहे. ते एक वर्षाहून अधिक काळ कतारच्या कोठडीत होते. गेल्या वर्षी ऑगस्टमध्ये कतारी गुप्तचर संस्थेने त्यांना पकडले होते. त्यांना कोणत्या आधारावर फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली हे अद्याप समोर आलेले नाही, मात्र कतारच्या सुरक्षेचा काहीसा मुद्दा असल्याचे बोलले जात आहे. माजी भारतीय अधिकारी इस्रायलसाठी हेरगिरी करत असल्याचा दावाही केला जात आहे. आता फाशीच्या शिक्षेनंतर, भारतीय परराष्ट्र मंत्रालयाचे म्हणणे आहे की ते ‘कायदेशीर पर्याय शोधत आहेत’. जाणून घेऊया संपूर्ण प्रकरण.
कतारमध्ये फाशीची शिक्षा झालेल्या भारतीय नौदलाच्या माजी जवानांना मदत करण्यासाठी भारत सरकार सध्या सर्व कायदेशीर पर्यायांचा शोध घेत आहे. परराष्ट्र मंत्रालयाने कतारी न्यायालयाच्या निर्णयावर आश्चर्य व्यक्त केले आणि माजी नौदल कर्मचारी आणि त्यांच्या कुटुंबीयांना कॉन्सुलर आणि कायदेशीर मदत करण्याचे आश्वासन दिले आहे. मंत्रालयाने सांगितले की, न्यायालयाच्या सविस्तर निर्णयाची प्रतीक्षा आहे आणि निर्णयाच्या प्रतीच्या आधारे पुढील कारवाईचा विचार केला जाईल. या घटनेचा भारत-कतार संबंधांवर परिणाम होणार हे नक्की. दोन्ही देशांमधील राजनैतिक संबंध ताणले गेले असून, कतारमध्ये भारतीय नागरिकांसोबत होणाऱ्या वागणुकीवरून चिंता वाढली आहे.
भारताने कतारला या निर्णयावर पुनर्विचार करण्याचे आवाहन केले आहे आणि माजी अधिकाऱ्यांना राजनैतिक प्रवेशाची मागणी केली आहे. माजी भारतीय नौसैनिक ग्लोबल टेक्नॉलॉजी आणि कन्सल्टन्सी सर्व्हिसेसमध्ये काम करत होते. Dahra ही कंपनी रॉयल ओमानी हवाई दलाच्या निवृत्त अधिकाऱ्याची होती, जी संरक्षण सेवा प्रदाता म्हणून काम करत होती. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, माजी नौसैनिकांवर कतारच्या प्रगत पाणबुड्यांबाबत इस्रायलसाठी हेरगिरी केल्याचा आरोप आहे. कतार प्रगत तंत्रज्ञानाने सुसज्ज असलेल्या पाणबुडीवर काम करत असून रडार यंत्रणा टाळण्यासाठी त्यात नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर केला जात असल्याचे सांगण्यात येत आहे. मात्र, या संदर्भात कतार किंवा भारत सरकारने कोणतेही भाष्य केलेले नाही.
कतारबद्दल असे म्हटले जाते की ते “दहशतवादी” आणि “अतिरेकी” संघटनांचे समर्थन करते. अशा परिस्थितीत इस्रायल या देशावर बारीक लक्ष ठेवून आहे. आता भारतीय नौदलाबद्दल हे स्पष्ट नाही की ते प्रत्यक्षात इस्रायलसाठी कतारी पाणबुड्यांचे प्रगत तंत्रज्ञान शोधत होते. तथापि, कथित हेरगिरी प्रकरणात फाशीची शिक्षा भोगत असलेल्या माजी अधिकाऱ्यांमध्ये कॅप्टन नवतेज सिंग गिल, कमांडर पूर्णेंदू तिवारी, कॅप्टन सौरभ वशिष्ठ, कमांडर संजीव गुप्ता, कॅप्टन बिरेंद्र कुमार वर्मा, कमांडर सुगुनाकर पकाला, कमांडर अमित नागपाल आणि नाविक रागेश यांचा समावेश आहे. भारतीय दूतावास सतत त्यांच्या संपर्कात असल्याचे सांगण्यात येत आहे.
हे प्रकरण कतारी इंटेलिजन्स एजन्सीच्या निदर्शनास आल्यानंतर कन्सल्टन्सी सर्व्हिसेसच्या मालकालाही अटक करण्यात आली होती, पण नंतर त्याला सोडून देण्यात आले. कतारने माजी भारतीय अधिकाऱ्यांविरुद्धच्या खटल्याचा पूर्णपणे खुलासा केला नसला तरी, हे प्रकरण कतारच्या सुरक्षेशी संबंधित असल्याचा दावा केला आहे. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, माजी नौदल अधिकारी पूर्णेंदू तिवारी, ज्यांनी अल दाहराचे व्यवस्थापकीय संचालक म्हणून काम केले होते, त्यांना चार वर्षांपूर्वी कतारने प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्काराने सन्मानित केले होते. अनिवासी भारतीय/भारतीय वंशाच्या व्यक्तींसाठी हा सर्वोच्च सन्मान आहे आणि हा सन्मान मिळवणारे पूर्णेंदू तिवारी हे भारतीय सशस्त्र दलातील पहिले व्यक्ती होते.
मृत्यूदंडाचा सामना करणाऱ्या माजी कर्मचाऱ्यांना अटक झाल्यानंतर अनेक महिने एकांतवासात राहावे लागले. भारताच्या परराष्ट्र मंत्रालयाचे म्हणणे आहे की या संपूर्ण काळात त्यांना कायदेशीर मदत देण्यासाठी सर्व प्रयत्न करण्यात आले. कतारमधील भारतीय दूतावासाला सप्टेंबरच्या मध्यात कतारच्या गुप्तचर संस्थेने, स्टेट सिक्युरिटी ब्युरोने केलेल्या अटकेबद्दल प्रथम माहिती मिळाली. यानंतर 30 सप्टेंबर रोजी त्यांना कुटुंबीयांना भेटण्याची संधी मिळाली. भारतीय परराष्ट्र मंत्रालयाचे म्हणणे आहे की, सुनावणीदरम्यान नौदल अधिकाऱ्यांवरील आरोपांची माहिती देण्यात आली होती, परंतु त्यांनी ते सार्वजनिक करण्याचे टाळले आहे. त्यांना मायदेशी परत आणण्यासाठी भारत सरकारने वचनबद्धता व्यक्त केली आहे.
- 3 ऑक्टोबर 2022: सर्व आठ माजी नौदल अधिकाऱ्यांना प्रथम कॉन्सुलर प्रवेश देण्यात आला.
- 15 मार्च 2023: माजी नौसैनिकांनी जामिनासाठी अर्ज केला, पण न्यायालयाने तो फेटाळला.
- 25 मार्च 2023: कतार न्यायालयात सर्व अधिकाऱ्यांविरुद्ध आरोपपत्र दाखल करण्यात आले.
- 30 मे 2023: कतार सरकारने दहरा ग्लोबल कंपनी बंद करण्यासाठी ऑपरेशन सुरू केले.
- 1 ऑक्टोबर 2023: भारतीय मुत्सद्दी आणि मिशनचे उपप्रमुख आणि अधिकाऱ्यांनी माजी अधिकाऱ्यांची भेट घेतली.