चांद्रयान-3 च्या यशानंतर भारत आता चीनशी स्पर्धा करण्याची तयारी करत आहे. नुकतेच पीएम मोदी म्हणाले, भारत 2035 पर्यंत अंतराळात स्वतःचे स्पेस स्टेशन तयार करेल आणि 2040 मध्ये भारतीय अंतराळवीर चंद्रावर पाऊल ठेवतील. सध्या चीनचे तियांगॉन्ग स्पेस स्टेशन अवकाशात असून ते त्याची व्याप्ती वाढवण्याचा प्रयत्न करत आहे. 2035 मध्ये आपले स्पेस स्टेशन बनवल्यानंतर भारत अंतराळ मोहिमांच्या बाबतीत जगातील अनेक देशांना मागे टाकेल.
अशा परिस्थितीत स्पेस स्टेशनमध्ये काय होते, ते अंतराळात कसे टिकून राहते आणि ते कसे कार्य करते, हा प्रश्न आहे.
स्पेस स्टेशन ही एक कृत्रिम रचना आहे, जी पृथ्वीच्या कक्षेत पाठविली जाते. याद्वारे अवकाशात अनेक प्रयोग केले जातात. नवीन माहिती समोर आणली जाते. अनेक गुपिते उघड होतात. पृथ्वीवरून पाठवलेले अंतराळवीर येथे राहतात आणि प्रयोग करतात. आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक धातूपासून बनलेले असते. आता ते अंतराळात कसे राहते आणि ते पृथ्वीवर का पडत नाही हे समजून घेऊ.
नासाचे फ्लाइट कंट्रोलर आणि इन्स्ट्रक्टर रॉबर्ट फ्रॉस्ट म्हणतात, स्पेस स्टेशनचा विचार पृथ्वीभोवती फिरणारा एक बॉल आहे. अशा परिस्थितीत अंतराळ स्थानक गुरुत्वाकर्षणात असूनही पृथ्वीवर का पडत नाही, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे. वास्तविक, अंतराळ स्थानक ताशी 27600 किलोमीटर वेगाने अंतराळात फिरत असते.
वाढलेल्या वेगामुळे, एक विशेष प्रकारची शक्ती निर्माण होते, जी गुरुत्वाकर्षणाच्या विरूद्ध कार्य करते. हे पृथ्वीच्या दिशेने पडण्यापासून रोखते. त्याला पृथ्वीपासून दूर ठेवण्याचा वेग आणि त्याला पडण्यापासून रोखणाऱ्या शक्तीचा वेग समान असतो. हा समतोल राखला जातो कारण वेग दोन्ही बाजूंनी समान असतो. परिणामी, ते पृथ्वीवर पडत नाही आणि अवकाशात टिकून राहते.
स्पेस स्टेशनमध्ये अनेक प्रकारच्या सुविधा आहेत. अशी उपकरणे आहेत, जी आपोआप काम करतात. ज्याच्या मदतीने अंतराळवीर प्रत्यक्ष वेळेत घडणाऱ्या घटनांची माहिती पृथ्वीवर पाठवतात. त्यात बसवलेले हायटेक कॅमेरे आणि अर्थ सेन्सर सिस्टिमच्या मदतीने ते अवकाशातील अनेक गूढ उकलतात. याशिवाय पर्यावरणातील बदल, हवामानातील बदल आणि नैसर्गिक आपत्तींची माहितीही स्पेस स्टेशनवरून दिली जाते.
सध्या चीन आपल्या तियांगॉन्ग स्पेस स्टेशनची व्याप्ती वाढवण्याचा प्रयत्न करत आहे. कारण येथे बांधण्यात आलेले आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक येत्या काही वर्षांत निवृत्त होणार असले तरी चीनचे अंतराळ स्थानक पुढील 15 वर्षे कार्यरत राहणार आहे. पृथ्वीपासून 450 किलोमीटर उंचीवर बांधलेल्या या अंतराळ स्थानकात जास्तीत जास्त तीन अंतराळवीर राहू शकतात.