तुम्ही लहानपणी कधी कंदील पेटवले आहे का? होय, कंदील म्हणजे दिवा, चला सांगा पाहू तुमच्या घरातही रॉकेलच्या स्टोव्हवर अन्न शिजवले जाते का? तुमचे उत्तर काहीही असो, आम्ही तुम्हाला सांगतो की केरोसीन तेलाचा वापर कंदील आणि स्टोव्ह पेटवण्यासाठी केला जात होता. लाकूड पेटवण्यासाठी लोक रॉकेलचा वापर करतात. केरोसीन तेलाचा वापर केवळ या घरगुती कामांसाठीच नाही, तर विमान उड्डाणासाठीही केला जातो. ज्या तेलावर विमाने चालतात ते तेल तयार करण्यासाठी रॉकेलचा वापर केला जातो.
विमान लहान असो वा मोठे, त्याला उडण्यासाठी इंधनाची गरज असते. या इंधनाला Aviation Fuel म्हणतात. बहुतेक विमान कंपन्या रॉकेलला प्राधान्य देतात. त्यातून विमाने उडवण्यास सक्षम इंधन तयार केले जाते. विमानात कोणत्या प्रकारचे इंधन वापरले जाते ते येथे तुम्ही पाहू शकता.
विमानात साधारणपणे दोन प्रकारचे इंधन वापरले जाते.
1. Jet Fuel or Kerosene
रॉकेलचे शुद्धीकरण करून जेट इंधन तयार केले जाते. टर्बाइन इंजिन, टर्बोप्रॉप्स आणि जेट इंजिन असलेल्या विमानांमध्ये जेट इंधन वापरले जाते. जेट इंधनाचे दोन प्रकार उपलब्ध आहेत – जेट A आणि जेट A1.
जेट इंधन कमी गोठवण्याच्या बिंदूसह येते. हे पेट्रोलपेक्षा कमी ज्वलनशील आहे. याशिवाय काही अॅडिटीव्ह जसे की अँटी-स्टॅटिक केमिकल्स, डी-आयसिंग एजंट्स, अँटी-कॉरोसिव्ह एजंट्स, अँटी-बॅक्टेरियल एजंट्स देखील त्यात जोडले जातात, जेणेकरून जेट इंधन उड्डाणाच्या वेळी वेगवेगळ्या हवामानात आणि वातावरणात सुरक्षितपणे काम करू शकेल.
2.AVGAS
याला एव्हिएशन गॅसोलीन असेही म्हणतात. हे पिस्टन इंजिन असलेल्या जेट विमानांसाठी वापरले जाते. साधारणपणे उड्डाण प्रशिक्षण जेट, फ्लाइंग क्लब आणि खाजगी वैमानिक अशी विमाने उडवतात. जेट इंधनाप्रमाणे त्यांचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होत नाही.
भारतात, विमानाच्या इंधनाला एव्हिएशन टर्बाइन इंधन (ATF) म्हणतात. एटीएफ नेहमीच पेट्रोलपेक्षा महाग होते असे नाही. गेल्या काही वर्षांत जेट इंधनापेक्षा पेट्रोलच्या किमती वाढल्या आहेत. जागतिक पातळीवर कच्च्या तेलाच्या किमतीत वाढ झाल्यामुळे जेट इंधनाच्या किमतीतही वाढ होत आहे.
पेट्रोल आणि जेट इंधनाच्या शुद्धीकरण प्रक्रियेमुळे किमतीत फारसा फरक पडत नाही. जेट इंधनाचे शुद्धीकरण करणे इतके अवघड नाही, कारण ते रॉकेलपासून म्हणजेच केरोसीन तेलापासून तयार केले जाते.
इंडियन ऑइलच्या म्हणण्यानुसार, 1 ऑक्टोबरपासून दिल्लीमध्ये ATF ची किंमत 118.19 रुपये प्रति लिटर आहे. त्याच वेळी, दिल्लीत पेट्रोलची किंमत 96.72 रुपये प्रति लिटर आहे. कर इत्यादींच्या आधारावर दोन्ही इंधनांच्या किमतीत तफावत आहे. मुंबईत अनुदानित रॉकेल तेलाची किंमत 77.61 रुपये प्रतिलिटर आहे.