पितृ पक्षाला हिंदू धर्मात अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो, कारण त्यामध्ये मृत व्यक्तीच्या कुटुंबातील सदस्यांच्या उद्धारासाठी श्राद्ध, पिंड दान इत्यादी करण्याची परंपरा आहे. आज पितृ पक्षाचा शेवटचा दिवस म्हणजेच सर्वपित्री अमावस्या. या दिवशी अमावस्या, पौर्णिमा किंवा चतुर्दशी तिथीला मृत्यू झालेल्या लोकांचे श्राद्ध केले जाते. यासोबतच ज्यांची तारीख माहित नाही अशा लोकांसाठीही आज श्राद्ध केले जाते. या दिवशी, पूर्वज पृथ्वीवरून पूर्वज जगात परत येतात, म्हणून या दिवशी त्यांना निरोपही दिला जातो. सर्वपित्री अमावस्येची उपासना पद्धत आणि शुभ मुहूर्त याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.
पितरांच्या पूजेची वेळ
पंचांगानुसार, अश्विन महिन्यातील अमावस्या तिथीला पितरांना विदाई 13 ऑक्टोबर 2023 रोजी रात्री 09:50 पासून सुरू झाला असून 14 ऑक्टोबर 2023 रोजी रात्री 11:24 पर्यंत चालेल. आज पितरांच्या पूजेसाठी कुटुप मुहूर्त सकाळी 11:44 ते दुपारी 12:30 आणि रोहीण मुहूर्त दुपारी 12:30 ते 01:16 पर्यंत असेल. तर दुपारची वेळ दुपारी 01:16 ते 03:35 अशी असेल.
पूर्वजांना कसा द्यावा निरोप
- संपूर्ण पितृ पक्षात आजपर्यंत तुम्ही तुमच्या पूर्वजांची पूजा, श्राद्ध आणि तर्पण करू शकले नसाल, तर आजच विधीनुसार करा. आज दुपारपर्यंत श्राद्ध विधी करावेत हे लक्षात ठेवा.
- आज सर्वपित्री अमावस्येला कोणत्याही नदीच्या किंवा जलतीर्थस्थानी जाऊन पितरांसाठी दक्षिण दिशेला 14 दिवे लावावेत आणि झालेल्या चुकांची क्षमा मागावी आणि त्यांच्या ठिकाणी जाण्यासाठी प्रार्थना करावी.
- सर्वपित्री अमावस्येला पिंपळाच्या झाडाची पूजा करणे हा एक विशेष विधी आहे कारण त्यावर पितरांचा वास असतो असे मानले जाते. अशा स्थितीत आज पिंपळाच्या झाडाला जलाभिषेक करून 4 किंवा 14 दिवे लावा आणि त्याची प्रदक्षिणा करून आशीर्वाद मागवा.
- सर्वपित्री अमावस्येच्या दिवशी पितरांसाठी अन्न तयार करून ते गाय, कुत्रा, कावळा आणि अग्नीला अर्पण करावे.
- सर्वपित्री अमावस्येच्या दिवशी आपल्या पूर्वजांच्या फोटोंना फुले, हार, चंदन आणि दिवे अर्पण करा आणि त्यांच्या मोक्षासाठी प्रार्थना करा.
- आज पितृ पक्षाच्या शेवटच्या दिवशी प्रथम कुश, अक्षता, जव आणि काळे तीळ यांचा नैवेद्य देवांना आणि नंतर पितरांना अर्पण करावा. तर्पण पूर्वेकडे तोंड करून देवतांना आणि दक्षिणेकडे तोंड करून पितरांना अर्पण केले जाते.