इराणमध्ये महिलांवरील अत्याचाराविरुद्ध लढणाऱ्या पत्रकार आणि कार्यकर्त्या नर्गिस मोहम्मदी यांना शांततेचा नोबेल पुरस्कार जाहीर झाला आहे. नर्गिसला महिलांच्या हक्कांसाठी लढण्यासाठी 13 वेळा अटक करण्यात आली होती. तिला 31 वर्षे तुरुंगवास आणि 154 चाबकाचे फटके मारण्यात आले होते. इराणमध्ये त्यांनी सरकारविरोधात आवाज उठवल्याबद्दल अटक करण्यात आली होती आणि सध्या त्या तुरुंगात आहेत.
नोबेल समितीचा विश्वास आहे की त्यांनी निर्भयपणे महिलांच्या हक्क आणि अधिकारांसाठी बोलले. त्या कैद्यांचा आवाज बनली. नर्गिस मोहम्मदी यांच्यावर इराण सरकारविरोधात अपप्रचार केल्याचा आरोप इराण पोलिसांनी केला आहे. महिला स्वातंत्र्य आणि त्यांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवणाऱ्या नर्गिसने व्हाइट टॉर्चर नावाचे एक पुस्तकही लिहिले आहे. तुरुंगात असताना त्यांनी कैद्यांच्या व्यथा पुस्तकात नोंदवल्या. कैद्यांच्या अनुभवांचे दस्तऐवजीकरण आणि महिलांचा आवाज उठवणाऱ्या त्यांच्या पुस्तकासाठी त्यांना 2022 मध्ये रिपोर्टर्स विदाऊट बॉर्डर्स (RSF) साहस पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
महिलांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवण्यासोबतच नर्गिस फाशीची शिक्षा रद्द करणे आणि कैद्यांच्या हक्कांसाठीही वकिली करत आहे. मानवाधिकारांशी संबंधित या कामांमुळे नर्गिस इराण सरकारच्या डोळ्यात काटा निर्माण झाली आहे. परिणामी त्यांना अनेकवेळा तुरुंगात जावे लागले. भौतिकशास्त्राचे शिक्षण घेतलेल्या नर्गिसने सुरुवातीला अभियंता म्हणून आपले करिअर घडवले. त्यानंतर त्यांनी वर्तमानपत्रांसाठी लेखन सुरू केले. हळुहळू त्या महिलांच्या हक्कांसाठी लिहू लागल्या आणि सरकारला प्रश्न विचारू लागल्या. याची सुरुवात 1990 पासून झाली. त्यांना 2011 मध्ये पहिल्यांदा अटक करण्यात आली होती. पण त्या थांबल्या नाही की घाबरल्या नाही.
त्यांना रोखण्यात इराण सरकार अपयशी ठरल्यावर त्यांनी नर्गिसवर अनेक आरोप केले. सरकारने त्यांच्यावर कैद्यांच्या कुटुंबीयांना मदत केल्याचा आरोप केला. यासाठी त्यांना 2011 मध्ये पहिल्यांदा अटक करण्यात आली होती. 2 वर्षांच्या तुरुंगवासानंतर त्यांना जामीन मिळाला आणि 2015 मध्ये त्यांना पुन्हा तुरुंगात पाठवण्यात आले. शिरीन एबादी यांनी स्थापन केलेली गैर-सरकारी संस्था, ज्यांना 2003 मध्ये नोबेल शांतता पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले होते, नर्गिस या डिफेंडर्स ऑफ ह्युमन राइट्स सेंटरच्या उपप्रमुख आहेत.
नर्गिसने न्यूयॉर्क टाइम्सला दिलेल्या मुलाखतीत सांगितले होते की, ती 8 वर्षांपासून आपल्या मुलांना भेटलेली नाही. नर्गिस ही अली आणि कियाना या जुळ्या मुलींची आई आहे. नर्गिसच्या दोन्ही मुली पती तागी रहमानीसोबत फ्रान्समध्ये राहतात.