भारतात अनेक उद्योगपती झाले आहेत, पण फक्त काही व्यावसायिक महिला आहेत. यापैकी एक नाव आहे किरण मुझुमदार शॉ यांचे, ज्यांनी 45 वर्षांपूर्वी ‘बायोकॉन’ ही कंपनी सुरू केली, ज्याची किंमत आज 32,000 कोटी रुपये आहे. मात्र आता या व्यवसायाचे काय होईल, याबाबत काही सांगता येत नाही, कारण किरण मुझुमदार शॉ यांना मूलबाळ नाही.
भारतातील अनेक व्यावसायिक घराण्यांसाठी त्यांच्या अब्ज डॉलर्सचे साम्राज्य सांभाळण्यासाठी कोणीही वारस नसणे, ही मोठी समस्या आहे. यामध्ये किरण मुझुमदार शॉ यांच्या नावाचाही समावेश आहे. गेल्या वर्षी ऑक्टोबरमध्ये त्यांचे पती जॉन शॉ यांचे निधन झाले. किरणही आता 70 वर्षांच्या आहेत.
किरण मुझुमदार शॉ यांनी 1978 मध्ये केवळ 10,000 रुपयांच्या गुंतवणुकीने बायोकॉन सुरू केले. ही देशातील पहिली कंपनी होती, जिने अमेरिका आणि युरोपमध्ये एन्झाइम्सची निर्यात सुरू केली. आजही, ही देशातील सर्वात मोठी जेनेरिक API (औषधे बनवण्यासाठी वापरली जाणारी फॉर्म्युला) कंपन्यांपैकी एक आहे.
किरण मुझुमदार-शॉ यांना मूलबाळ नाही, पण आजपर्यंत त्यांच्या बाजूने अशी कोणतीही चर्चा झालेली नाही, ज्यामध्ये त्यांचा उत्तराधिकारी कोण असेल, हे स्पष्ट करण्यात आले आहे. मात्र, अशा स्थितीत बायोकॉन व्यवसायाची कमान व्यावसायिकांकडे सोपवू शकतात किंवा किरण मुझुमदार शॉ ट्रस्टची स्थापना करून रतन टाटा यांच्याप्रमाणे बाहेरून कंपनीची धुरा सांभाळू शकतात, असा विश्वास बाजारातील जाणकारांना वाटतो.
बायोकॉन प्रमाणे, सिप्ला ही देशातील फार्मा क्षेत्राशी संबंधित आणखी एक कंपनी आहे, जी आता विकली जात आहे. याचे कारण सिप्ला चेअरमन युसूफ हमीद यांच्या वारसांना हा व्यवसाय हाताळण्यात रस नाही.
देशातील बिझनेस हाऊसमध्ये बिर्ला कुटुंबाचीही एक गोष्ट आहे. व्यावसायिक महिला प्रियमवदा देवी बिर्ला यांना मूलबाळ नव्हते. त्यामुळे त्याने आपली सर्व मालमत्ता त्याच्या चार्टर्ड खात्यावर सोपवली होती. यामध्ये खासदार बिर्ला ग्रुपचाही सहभाग होता. प्रियमवदा देवी बिर्ला यांच्या मृत्यूपत्राच्या या प्रकरणाने प्रसारमाध्यमांमध्येही बरीच चर्चा केली होती.