हिंदू कॅलेंडरनुसार, यावर्षी गणेश चतुर्थीचा सण मंगळवारी, 19 सप्टेंबर 2023 रोजी साजरा केला जात आहे. हा गणेशोत्सव 10 दिवस चालतो आणि 10 दिवसांनंतर, भक्त आपल्या घरी मोठ्या उत्साहाने गणपतीचे विसर्जन करतात. हा सण देशभरात मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो परंतु विशेषतः भारताच्या दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये तसेच महाराष्ट्रात साजरा केला जातो. गणेश चतुर्थीच्या दिवशी त्यांचे भक्त बाजारातून त्यांची मूर्ती विकत घेतात, आपल्या घरी आणतात आणि पूर्ण विधीपूर्वक त्याची प्रतिष्ठापना करतात.
गणेश उत्सव भाद्रपद चतुर्थीच्या दिवशी गणपती बाप्पाच्या स्थापनेपासून सुरू होतो आणि चतुर्दशीच्या दिवशी विसर्जन होईपर्यंत चालू राहतो आणि या काळात गणपतीची विधीपूर्वक पूजा केली जाते. श्रीगणेशाला मोदक, दुर्वा, नैवेद्य खूप प्रिय आहेत, म्हणून या 10 दिवसांत या वस्तू त्याला अर्पण करतात. लग्न, विवाह सोहळा इत्यादी कोणतेही शुभ कार्य करण्यापूर्वी केवळ श्रीगणेशाचे स्मरण केले जाते, त्यानंतरच उर्वरित देवी-देवतांची पूजा केली जाते आणि शुभ, मंगल कार्ये केली जातात.
हिंदू धर्मात पहिला दिवस म्हणून गणेशाची पूजा केली जाते, म्हणून गणेश चतुर्थीला अधिक महत्त्व आहे. कोणत्याही देवतेची पूजा करण्यापूर्वी, कोणताही सण किंवा लग्नाचा कार्यक्रम किंवा शुभ कार्य करण्यापूर्वी श्री गणेशाचे स्मरण करणे शुभ मानले जाते. तसेच या दिवशी घरोघरी श्री गणेशाची पूजा करून त्यांच्या मूर्तीची प्रतिष्ठापना केल्याने घरात सुख-शांती राहते आणि जीवनात शांती लाभते.
असे मानले जाते की गणेश चतुर्थीच्या दिवशी व्रत केल्यास किंवा घरात गणपती बसवल्यास त्या घरात देवी लक्ष्मी निवास करते आणि चतुर्दशीच्या दिवशी गणपतीचे विसर्जन केल्याने भक्तांच्या सर्व अडचणी आणि संकटे दूर होतात.
गणेश चतुर्थी 18 सप्टेंबर 2023 रोजी दुपारी 12:39 वाजता सुरू होईल आणि ही चतुर्थी दुसऱ्या दिवशी 19 सप्टेंबर 2023 रोजी दुपारी 1:43 वाजता संपेल. गणेशोत्सवाच्या दिवशी श्री गणेशाची पूजा करण्याचा शुभ मुहूर्त 19 सप्टेंबर रोजी सकाळी 10:50 ते दुपारी 12:52 पर्यंत आहे. काही ज्योतिषांच्या मते, श्री गणेशाच्या मूर्तीच्या स्थापनेचा शुभ मुहूर्त 19 सप्टेंबर 2023 रोजी गणेश चतुर्थीच्या सकाळी 11:07 ते 1:34 पर्यंत असेल.
वैदिक दिनदर्शिकेनुसार गणपती बाप्पाला निरोप दिला जातो म्हणजेच अनंत चतुर्दशीच्या दिवशी विसर्जन केले जाते. कॅलेंडरनुसार, या वर्षी गणेश चतुर्थी 28 सप्टेंबर 2023 रोजी संपेल आणि या अनंत चतुर्दशीच्या दिवशी गणेशजींचे विसर्जन केले जाईल.
गणेश चतुर्थी पूजा पद्धत
- गणेश चतुर्थीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून स्नान करावे.
- स्नान करून गणेश चतुर्थी व्रताचा संकल्प करावा.
- गणेश चतुर्थीच्या दिवशी पूजा कक्ष स्वच्छ करा.
- श्रीगणेशाच्या मूर्तीची प्रतिष्ठापना करून पूर्ण विधीपूर्वक पूजा करावी.
- पूजेसाठी शुभ मुहूर्तावर ईशान्य कोपऱ्यात एक पद स्थापन करा.
- लाल किंवा पिवळ्या रंगाचे कापड पसरून श्रीगणेशाला व्यासपीठावर ठेवा.
- भगवान गणेशाला 16 रूपात वंदन करा आणि पुढील 10 दिवस पूर्ण विधीपूर्वक त्याची पूजा करा.
- गणेश चतुर्थीच्या दिवशी गणपतीला लाडू आणि मोदक अर्पण करावेत. लाडू आणि मोदकाशिवाय तुम्ही इतर कोणताही पदार्थ तयार करून देऊ शकता.
- गणेश महोत्सवादरम्यान उत्तरपूजेचा विधी केला जातो. श्रीगणेशाची प्रतिष्ठापना केल्यानंतर त्याची मूर्ती कुठेतरी नेण्यासाठी हा विधी करणे बंधनकारक आहे.
- गणेश महोत्सवाच्या शेवटच्या भागात, गणपती विसर्जनाचा विधी होतो ज्यामध्ये श्री गणेशाच्या मूर्तीचे पाण्यात विसर्जन केले जाते.
- गणेश महोत्सवाच्या शेवटी भंडारा इ.चे आयोजन करायला विसरू नका.