भारताचा भालाफेकपटू नीरज चोप्राने रविवारी रात्री इतिहास रचला. बुडापेस्ट येथे खेळल्या गेलेल्या जागतिक अॅथलेटिक्स स्पर्धेत त्याने सुवर्णपदक पटकावले आहे. यासह नीरजने आपल्या ट्रॉफी कॅबिनेटमधील एक कमतरताही पूर्ण केली आहे. नीरजने टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये सुवर्णपदक जिंकले होते. यानंतर त्याने डायमंड लीग असे नाव दिले. त्याच्या वाट्याला जागतिक अजिंक्यपद सुवर्णपदकाची कमतरता होती, जी त्याने पूर्ण केली. गतवर्षी त्याला या स्पर्धेत रौप्यपदक जिंकण्यात यश आले होते. नीरज ऑलिम्पिक चॅम्पियन तसेच वर्ल्ड चॅम्पियन बनला आहे. नीरज सतत आपल्या खात्यात सर्वात मोठ्या यशाची नोंद करत आहे आणि त्याची गणना भारताच्या महान खेळाडूंमध्ये केली जात आहे, पण नीरजने हे स्थान कसे मिळवले?
त्याच्या या विश्वविजेतेपदाची काही महत्त्वाची कारणे जाणून घेण्याआधी, आम्ही तुम्हाला सांगतो की, नीरजने वर्ल्ड चॅम्पियनशिपच्या अंतिम फेरीत 88.17 मीटरचा सर्वोत्तम थ्रो केला आणि विजेतेपद पटकावले. यासह त्याने इतिहास रचला. जागतिक चॅम्पियनशिप आणि ऑलिम्पिकमध्ये सुवर्णपदक जिंकणारा तो भारताचा दुसरा खेळाडू आहे. त्याच्या आधी नेमबाज अभिनव बिंद्राने हे काम केले होते. अभिनवने 2006 मध्ये वर्ल्ड चॅम्पियनशिपमध्ये सुवर्णपदक जिंकले होते, तर 2008 मध्ये बीजिंग ऑलिम्पिकमध्येही त्याने सुवर्णपदक जिंकले होते.
नीरजचे इथपर्यंत पोहोचण्याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे त्याचा फिटनेस. आपल्या कारकिर्दीत नीरजने अनेकदा दुखापतींनी त्रस्त झालेले पाहिले. ऑलिम्पिकपूर्वीही तो कोपर आणि खांद्याच्या दुखापतीमुळे त्रस्त होता, मात्र त्याने आपल्या फिटनेसवर काम केले आणि परतताना ऑलिम्पिकचे तिकीट मिळवले. तो ऑलिम्पिक चॅम्पियनही झाला. नीरजच्या फिटनेसची सर्वात चांगली गोष्ट म्हणजे तो त्याच्या लवचिकतेवर लक्ष केंद्रित करतो. त्याचा फिजिओ इशान मारवाह याने अलीकडेच इंडियन एक्सप्रेस या इंग्रजी वृत्तपत्राला दिलेल्या मुलाखतीत सांगितले की, नीरज एक लवचिक थ्रोअर आहे, पॉवर थ्रोअर नाही. नीरजचे संपूर्ण लक्ष तो पूर्णपणे तंदुरुस्त आणि लवचिक कसा राहू शकतो यावर असते. त्याचा फिटनेस अव्वल दर्जाचा आहे, त्यामुळेच तो इतर खेळाडूंच्या पुढे आहे.
फिटनेस मिळवणे सोपे नाही. केवळ मैदानावर सतत सराव करून, कसरत करून ही गोष्ट येते असे नाही, तर ही अशी गोष्ट आहे, ज्यासाठी खेळाडूला आहाराकडेही लक्ष द्यावे लागते. नीरजचे आपल्या आहारावर इतके नियंत्रण आहे की तो फिजिओच्या सांगण्यावरूनही आपली दिनचर्या मोडत नाही. इशानने सांगितले की, त्याने जवळपास एक वर्षापासून साखर खालेली नाही आणि कोल्ड्रिंक्सही घेतले नाही. थोडे खाऊ शकतो असे सांगून ईशानने त्याला अनेकदा त्रास दिला, पण नीरजने साफ नकार दिला. ईशान आणि नीरजचे प्रशिक्षक मिठाई खातात, पण तरीही स्वतःवर नियंत्रण ठेवतात. ईशानने सांगितले की, नीरजचा मनावर खूप ताबा आहे.
नीरजची आणखी एक खासियत म्हणजे त्यात सातत्य आहे. ज्यामुळे तो सातत्याने चांगली कामगिरी करत आहे आणि चांगले अंतर पार करत आहे. याचे एक कारण म्हणजे त्यांचे तंत्रज्ञान. त्याचे तंत्र सुधारण्यावर आपले लक्ष असल्याचे त्याने अनेकदा सांगितले आहे. दुसरीकडे, बहुतेक खेळाडू अधिकाधिक थ्रो फेकतात याकडे लक्ष देतात, पण थ्रो फेकताना त्याचे तंत्र योग्य आहे का याकडे नीरजचे प्राधान्य असते. 1 मे रोजी टाईम्स ऑफ इंडियामध्ये प्रसिद्ध झालेल्या वृत्तात नीरजने असेही म्हटले होते की, त्याला तांत्रिकदृष्ट्या पूर्वीपेक्षा अधिक मजबूत व्हायचे आहे. जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धेतील पात्रता फेरीनंतरही आपले लक्ष योग्य तंत्राने फेकण्यावर असल्याचे त्याने सांगितले.
नीरजला सर्वोत्कृष्ट खेळाडू बनवण्यात त्याच्या सातत्याचाही महत्त्वाचा वाटा आहे. त्याच्या थ्रोमध्ये बरेच सातत्य आले आहे. तो निश्चितपणे 90 मीटरचा टप्पा ओलांडू शकला नाही पण दुखापतीतून परत येत असतानाही त्याचे थ्रो सुमारे 86, 87, 88, 89 आहेत. नीरजने दोहा डायमंड लीगमध्ये प्रदीर्घ कालावधीनंतर पुनरागमन केले कारण त्याला स्नायूंचा त्रास होत होता परंतु त्याने 88.67 च्या थ्रोसह थ्रोमध्ये अव्वल स्थान पटकावले. जानेवारी 2020 मध्ये दुखापतीतून परतल्यावरही त्याने 87.86 मीटरची थ्रो केली. 2021 मध्ये, त्याने 88.07 मीटर फेक करून स्वतःचा राष्ट्रीय विक्रम मोडला. टोकियो ऑलिम्पिकमध्येही त्याने पात्रता स्पर्धेत 86.65 मीटर फेक केली. अंतिम फेरीत त्याने 87.58 मीटर फेक करून ऑलिम्पिक सुवर्ण जिंकले.
असे अनेक खेळाडू आहेत ज्यांच्यामध्ये प्रतिभेची कमतरता नाही. त्याच्या खेळात ताकद आहे पण त्याची मानसिकता वरच्या स्तरावरील दबाव हाताळण्याइतकी मजबूत नाही. नीरज या बाबतीत खूप पुढे आहे. असे त्याच्या फिजिओनेही सांगितले आहे. ऑलिम्पिकसारख्या स्पर्धेत नीरजपेक्षा चांगले खेळाडू असताना या भारतीय खेळाडूने स्वत:ला सकारात्मक चौकटीत ठेवले आणि आपल्या खेळावर लक्ष केंद्रित करून विजय मिळवला. नीरजने टोकियो ऑलिम्पिकपूर्वीही सांगितले होते की तो मानसिकदृष्ट्या कसा तयार होतो. 11 जुलै 2021 रोजी स्पोर्टस्टारमध्ये प्रकाशित झालेल्या अहवालानुसार, नीरज व्हिज्युअलायझेशनवर भर देतो. त्यावेळी तो म्हणाला होता की, ऑलिम्पिक सुरू होण्यापूर्वी त्याने ऑलिम्पिक स्टेडियममध्ये तीन-चार थ्रो केले होते, याचा अर्थ नीरजने आधीच तेथे थ्रो फेकताना पाहिले होते.