डिसेंबर 1971 मध्ये पाकिस्तानच्या हवाई दलाच्या लढाऊ विमानांनी भारतात घुसून हवाई दलाच्या स्थानकांना लक्ष्य केले. या हल्ल्याला पाकिस्तानने ऑपरेशन चेंज असे नाव दिले होते, ही भारत आणि पाकिस्तानमधील तिसऱ्या युद्धाची नुकतीच सुरुवात होती. या अचानक झालेल्या हल्ल्यांमुळे भारताला आश्चर्य वाटले नाही, कारण देशाच्या सुरक्षा यंत्रणांनी आधीच हल्ला होऊ शकतो, असे इनपुट दिले होते. भारताने पाकिस्तानला चोख प्रत्युत्तर दिले आणि असे प्रत्युत्तर दिले, ज्यातून पाकिस्तान वर्षानुवर्षे सावरू शकला नाही.
काय आहे क्रश इंडिया मूव्हमेंट, ज्याच्या अवती-भोवती फिरते गदर-2 ची कथा?
3 डिसेंबर ते 16 डिसेंबरपर्यंत चाललेल्या या युद्धाने आपल्या देशातील जनतेसोबत पाहिलेले पाकिस्तानचे स्वप्न कायमचे धुळीस मिळाले. या स्वप्नाचे नाव होते ‘क्रश इंडिया’, तर ज्या क्रश इंडिया चळवळीभोवती गदर-2 ची कथा विणली गेली आहे, ती क्रश इंडिया चळवळ काय होती आणि पाकिस्तानचे लोक ही मागणी का करत होते? ते जाणून घेऊया.
नोव्हेंबर 1971 मध्ये पाकिस्तानच्या रस्त्यावर लोकांनी निदर्शने सुरू केली. पाकिस्तानचे लोक हातात पोस्टर घेऊन निदर्शने करत होते, ज्यावर क्रश इंडिया असे लिहिले होते. या निदर्शनांमध्ये भारताला दहशतवादी राष्ट्र म्हणून घोषित करण्याची मागणी करण्यात आली, त्याशिवाय आम्हाला भारताकडून बदला घ्यायचा आहे, असेही सातत्याने बोलले जात होते. या निदर्शनांना क्रश इंडिया मूव्हमेंट असे नाव देण्यात आले. 1971 चे युद्ध याच चळवळीचे फलित होते, असे म्हटले जाते, ज्याचे कथानक 1970 मध्ये पाकिस्तानमध्ये झालेल्या निवडणुकांपासून लिहिण्यास सुरुवात झाली.
पाकिस्तानातील लोक भारताविरुद्ध का चिडले होते, हे जाणून घेण्यासाठी आपल्याला नोव्हेंबर 1971 च्या काही महिन्यांपूर्वी मागे जावे लागेल. डिसेंबर 1970 चा हा काळ होता, जेव्हा पाकिस्तानमध्ये सार्वत्रिक निवडणुका झाल्या. पाकिस्तानचे दोन तुकडे झाले. अशा स्थितीत दोन पक्ष आणि दोन नेत्यांचे स्वतःचे वर्चस्व होते. शेख मुजीबुर रहमान हे पूर्व पाकिस्तानचे नेते होते आणि झुल्फिकार अली भुट्टो हे पश्चिम पाकिस्तानात वर्चस्व गाजवत होते.
शेर मुजीबुर रहमान यांच्या पक्ष पाकिस्तान अवामी लीगने पूर्व पाकिस्तानमध्ये 169 पैकी 167 जागा जिंकल्या, तर झुल्फिकार अली भुट्टो यांच्या पीपीपीला पश्चिम पाकिस्तानमध्ये 138 पैकी 86 जागा मिळाल्या. पाकिस्तानच्या घटनेनुसार देशाची कमान शेख मुजीबुर रहमान यांच्याकडे द्यायला हवी होती, पण पश्चिम पाकिस्तानच्या नेत्यांनी हे मान्य केले नाही, त्यांच्यासोबत पाकिस्तानी लष्करही याच्या विरोधात होते.
शेख मुजीबुर रहमान यांना पाकिस्तानचे पंतप्रधान न बनवण्याला विरोध करण्यात आला. पूर्व पाकिस्तानात समर्थक रस्त्यावर उतरले. परिस्थिती चिघळत असल्याचे पाहून पाकिस्तानच्या लष्कराने समर्थकांवर अत्याचार करण्यास सुरुवात केली. जेव्हा पाक सैन्याने हिंसाचाराचे सर्व मर्यादा ओलांडल्या, तेव्हा भारताने त्या हस्तक्षेप केला.
जेव्हा पाकिस्तानच्या सैन्याने पूर्व पाकिस्तानातील लोकांवर अत्याचार केले, तेव्हा पूर्व पाकिस्तानने मदतीसाठी भारताकडे हात मागितला. भारतानेही निराश न होता पाकिस्तानात होत असलेला अत्याचार थांबवला नाही, तर बांगलादेशला स्वातंत्र्यही मिळवून दिले. भारताच्या या पावलाचा संताप पाकिस्तानच्या लोकांनी क्रश इंडिया मूव्हमेंटच्या माध्यमातून काढला होता.