अनेक वेळा विमानाचे वैमानिक थकवा किंवा नियमित ड्युटीचे कारण देत उड्डाण करण्यास नकार देतात. त्यामुळे प्रवाशांना मोठ्या त्रासाला सामोरे जावे लागते. पण या घटना असामान्य नाहीत. ताजी घटना रविवारी लखनौ येथून उघडकीस आली, जिथे इंडिगोच्या पायलटने थकवा जाणवत असल्याने चेन्नईला उड्डाण करण्यास नकार दिला.
अशीच आणखी एक घटना गेल्या आठवड्यात उघडकीस आली. जेव्हा एअर इंडियाचे लंडन-दिल्ली विमान दिल्लीतील खराब हवामानामुळे दिल्लीहून जयपूरकडे वळवण्यात आले. यानंतर, पायलटने फ्लाइट ड्युटी टाइम लिमिटेशन (FDTL) चे कारण देत जयपूर ते दिल्ली उड्डाण करण्यास नकार दिला. हे नियम काय आहेत आणि ते का महत्त्वाचे आहेत ते आम्ही तुम्हाला सांगतो.
काय आहेत फ्लाइट ड्युटी वेळेचे नियम ?
पायलट आणि विमान कंपन्या सामान्यतः फ्लाइट ड्युटी वेळेचे नियम पाळतात. फ्लाइटमध्ये उपस्थित असलेल्या कर्मचाऱ्यांना त्यांचे काम व्यवस्थितपणे करता यावे, यासाठी हे नियम करण्यात आले आहेत. यासोबतच त्यांच्या आणि विमानात बसणाऱ्या प्रवाशांच्या सुरक्षेच्या दृष्टीने हे नियम करण्यात आले आहेत. जागतिक स्तरावर, प्रवाशांच्या सुरक्षिततेला प्राधान्य देण्यासाठी FDTL नियम महत्त्वाचे मानले जातात.
या कारणास्तव, या नियमांनुसार, जर वैमानिक थकल्यासारखे वाटत असेल, तर प्रवाशांच्या सुरक्षेसाठी पायलटला कोणताही धोका पत्करला जात नाही. कारण वैमानिकाचा थकवा हे विमान चालवताना मानवी चुकांचे प्रमुख कारण म्हणून पाहिले जाते. हे भीषण अपघाताचे कारण बनू शकते. भारतातील विमान वाहतूक नियामक DGCA FDTL अनुपालनासाठी एअरलाइन्स तसेच फ्लाइट क्रूवर बारीक लक्ष ठेवते.
आंतरराष्ट्रीय नागरी विमान वाहतूक संघटना काय म्हणते?
आंतरराष्ट्रीय नागरी उड्डयन संघटनेच्या आदेशात असे म्हटले आहे की ज्या देशामध्ये विमान ऑपरेटर किंवा विमान कंपनी असेल तो देश क्रूच्या थकवाचे व्यवस्थापन करण्याच्या उद्देशाने नियम बनवेल. या अंतर्गत, देशाच्या नागरी उड्डयन प्राधिकरणांनी उड्डाणाची वेळ, त्याचा कालावधी, कर्तव्य कालावधी आणि इतर मर्यादांसाठी नियम जारी करणे आवश्यक आहे.
भारतात, हे विहित नियम DGCA द्वारे जारी केले जातात. यासोबतच तो त्यावर देखरेख ठेवतो. भारतात, डीजीसीए दररोज जास्तीत जास्त फ्लाइट ड्युटी कालावधी आणि वेगवेगळ्या श्रेणींवर अवलंबून फ्लाइटचे लँडिंग निश्चित करते. यामध्ये अल्ट्रा-लाँग-ऑल फ्लाइटच्या ऑपरेशनसाठी विशिष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे आणि मानदंड देखील समाविष्ट आहेत.
विशेष परिस्थितीत उपलब्ध आहे सवलत
हवामानाशी संबंधित समस्यांमुळे जेव्हा फ्लाइट वळवली जाते, तेव्हा ते विशेष परिस्थितीत एअरलाइन्स आणि फ्लाइट क्रू यांना काही सूट देतात. नागरी विमान वाहतूक मंत्रालय (MoCA) नुसार, हे नियम ICAO मानकांवर आधारित आहेत, यूएस एव्हिएशन रेग्युलेटर फेडरल एव्हिएशन अॅडमिनिस्ट्रेशन (FAA) आणि युरोपियन युनियन एव्हिएशन सेफ्टी एजन्सी (EASA). प्रत्येक विमान कंपनीने स्वतःचा FDTL योजना तयार करणे आवश्यक आहे, जे DGCA ने जारी केलेल्या नियमांमध्ये असावे.
डीजीसीएचे नियम एअरलाइन्सला निर्दिष्ट वेळ मर्यादा ओलांडल्यावर फ्लाइट क्रूला फ्लाइट चालवण्यास सांगण्यास मनाई करतात. याशिवाय, फ्लाइटच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम होण्याच्या मर्यादेपर्यंत फ्लाइट क्रू मेंबरला थकवा आल्याची माहिती किंवा संशय असल्यास, फ्लाइट क्रू मेंबरला फ्लाइट ऑपरेट करण्यास सांगितले जात नाही.
काय आहे एअरलाइन्स आणि क्रू मेंबर्सची जबाबदारी ?
एअरलाइन्सला फ्लाइट क्रू रोस्टर अगोदर तयार करावे लागते. रोस्टर किमान सात दिवसांसाठी जारी केले जाते आणि त्यात साप्ताहिक विश्रांतीचा कालावधी स्पष्टपणे नमूद केलेला असतो. फ्लाइट क्रू सदस्यांना थकवा व्यवस्थापनाचे प्रशिक्षण दिले जाते. याशिवाय त्याचा अहवाल सांभाळणे आवश्यक असते. गरज भासल्यास डीजीसीए एअरलाइन्सकडून हा अहवाल मागण्यास मोकळे आहे. FDTL नियम फ्लाइटच्या क्रू सदस्यांची जबाबदारी आणि उत्तरदायित्व देखील निर्धारित करतात. याच कारणास्तव वैमानिकांनी विमान चालवण्यास नकार दिल्याची प्रकरणे समोर येत आहेत.