इलेक्ट्रिक किंवा बायोडिझेलसारख्या पर्यायी इंधनाला चालना देण्यासाठी भारतात अनेक प्रयत्न केले जात असले तरी तरीही अर्थव्यवस्थेचे चाक पेट्रोल-डिझेलवरच फिरते. देशातील कार-बाइक-बस-ट्रॅक्टर-रेल्वे किंवा जनरेटर इत्यादींमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या एकूण इंधनाच्या केवळ 40 टक्के डिझेल आहे. मात्र जून महिन्यात त्याच्या मागणीत कमालीची घट झाली आहे, तर उलट पेट्रोलची मागणी वाढली आहे. त्यांच्यातील सहसंबंधही अनोखे आहे…
जूनमध्ये डिझेलची मागणी 3.7 टक्क्यांनी घटून केवळ 7.1 दशलक्ष टन झाली, तर पेट्रोलची मागणी 3.4 टक्क्यांनी वाढून 2.9 दशलक्ष टन झाली. महिन्यानुसार, मे महिन्यात डिझेलची विक्री 70.9 लाख टन होती, तर पेट्रोलची मागणी जूनमधील जवळपास सारखीच होती.
कारच्या एसीमुळे वाढली पेट्रोलची मागणी
एप्रिल-मेमध्ये पेट्रोलच्या मागणीत वाढ होण्याचा कल दिसू लागला. जूनमध्ये ते शिखरावर पोहोचले. जूनमध्ये उष्णता आणि आर्द्रता वाढल्यामुळे लोकांनी त्यांच्या गाड्यांमध्ये एसीचा अधिक वापर केला. त्यामुळे वाहनांमधील पेट्रोलचा वापर वाढला आहे.
डिझेलची मागणी आधी वाढली, नंतर कमी झाली
याउलट मार्चच्या शेवटच्या 15 दिवसांत डिझेलच्या मागणीत वाढ झाल्याचे दिसून आले. एप्रिल आणि मेमध्ये डिझेलची मागणी वाढली. एप्रिलमध्ये डिझेलची मागणी 6.7 टक्क्यांनी वाढली, तर मेमध्ये ती 9.3 टक्क्यांनी वाढली. कृषी क्षेत्रातील डिझेलची वाढती मागणी हे त्याचे प्रमुख कारण होते.
त्यानंतर जून महिना आला, देशात मान्सूनचे आगमन विलंबाने झाले असले तरी ते जूनमध्ये पोहोचले आणि कृषी क्षेत्रातील सिंचन इत्यादीसाठी वापरण्यात येणारे डिझेल जेनसेट्स कमी होऊ लागले. त्यामुळे डिझेलच्या मागणीतही घट झाली.
कोरोना काळापेक्षा पेट्रोलचा जास्त वापर
पेट्रोल आणि डिझेलच्या वापरातील हा बदल जून महिन्यात मोठा फरक दर्शवतो. तथापि, पेट्रोलच्या बाबतीत, जून 2023 मध्ये त्याचा वापर कोरोना कालावधीच्या म्हणजेच जून 2021 पेक्षा 33.5 टक्के जास्त आहे. कोरोनाच्या आधीच्या जून 2019 च्या तुलनेत 20.6 टक्के जास्त आहे.
पेट्रोल आणि डिझेलच्या मागणीतील चढ-उतार भारतासाठी खूप महत्त्वाचे आहेत, कारण भारत आपल्या कच्च्या तेलाची सर्वाधिक गरज आयात करतो. हा जगातील कच्च्या तेलाचा तिसरा सर्वात मोठा आयातदार आहे आणि दरवर्षी त्यावर अब्जावधी डॉलर्स खर्च करतो.