आर्थिक संकटातून जात असलेल्या पाकिस्तानला मोठा दिलासा मिळाला आहे. आयएमएफने त्यांना तीन अब्ज डॉलर्सचे कर्ज दिले आहे. IMF ने पंतप्रधान शहबाज शरीफ यांनी बरीच विनवणी केल्यानंतर मदत केली आहे. पाकिस्तान गेल्या काही काळापासून खूप आर्थिक परिस्थितीतून जात होता आणि IMF कडून काही मदत मिळवण्याचा प्रयत्न करत होता, हे सर्वांना माहीत आहे. एक दिवस आधी, IMF ने त्यांना तीन अब्ज डॉलर्सची जीवनरेखा दिली आहे.
गेल्या काही महिन्यांपासून पाकिस्तान आणि आयएमएफ यांच्यात या कराराबाबत चर्चा सुरू होती. दरम्यान पाकिस्तानला हे पैसे विस्तारित निधी सुविधा म्हणून दिलेले नाहीत. IMF ने आपत्कालीन बेलआउट करण्याचा प्रयत्न केला आहे. त्यांनी पाकिस्तानला आणीबाणीचे पैसे देण्याचा प्रयत्न केला आहे, अन्यथा पाकिस्तान पूर्णपणे नष्ट होऊ शकला असता.
पण इथेही पाकिस्तानला दिलेल्या या तीन अब्ज डॉलरमध्ये अनेक अटी घालण्यात आल्या आहेत, त्यामुळे पुन्हा पाकिस्तानला अनेक अडचणींचा सामना करावा लागू शकतो. अशा परिस्थितीत आम्ही तुम्हाला सांगत आहोत की त्या परिस्थिती कशा आहेत आणि यामुळे पाकिस्तानचा त्रास का वाढू शकतो, पाकिस्तान बर्बाद होऊ शकतो का? ते जाणून घेऊया…
IMF ने पाकिस्तानसोबत स्टँड-बाय करार केला आहे, ज्या अंतर्गत त्याला तीन अब्ज डॉलर्सचे कर्ज देण्यात आले आहे. आयएमएफचे म्हणणे आहे की, यामुळे पाकिस्तानमध्ये सुरू असलेले बॅलन्स ऑफ पेमेंटचे संकट काही प्रमाणात सुधारू शकते आणि त्याच वेळी पाकिस्तानकडे असलेला परकीय चलन गंगाजळी पूर्णपणे संपुष्टात आल्याने काही प्रमाणात मदत मिळू शकते. IMF पाकिस्तानला हे पैसे एकाच वेळी देणार नाही, तर 9 महिन्यांत तुकडे करून देईल.
पाकिस्तानला अडीच अब्ज डॉलर्स मिळू शकतील, असे यापूर्वी सांगितले जात होते, पण IMF ने अपेक्षेपेक्षा जास्त पैसे दिले आहेत. पण यात सर्वात मोठी गोष्ट म्हणजे IMF जेव्हा एखाद्याला पैसे देतो, तेव्हा अनेक अटी ठेवतो. पाकिस्तान सरकारने अनावश्यक खर्च करू नये, असे IMFने निवेदन जारी केले आहे. हा पैसा जिथे जास्त आवश्यक आहे, तिथे वापरा. पाकिस्तान सरकार आपल्या लोकांना अनेक सबसिडी देत असे, त्या सर्व गोष्टी बंद कराव्या लागतील.
IMF ने ठेवल्या कोणत्या अटी ?
- सरकारकडून वीज क्षेत्रात दिले जाणारे अनुदान आता रद्द करावे लागणार आहे. लोकांना आता संपूर्ण बिल भरावे लागणार आहे.
- पाकिस्तानच्या सेंट्रल बँकेला आयात निर्बंध हटवावे लागतील. यात असे होते की जेव्हा एखाद्या देशाकडे परकीय चलनाचा साठा शिल्लक नसतो, तेव्हा तो परदेशातून फारशी खरेदी करू शकत नाही, कारण तसे केल्यास डॉलरमध्ये पैसे द्यावे लागतील, परंतु सरकारकडे डॉलर नाहीत.
- IMF ने सेंट्रल बँक ऑफ पाकिस्तानला सांगितले आहे की तुम्हाला तुमच्यावर असलेले सर्व आयात निर्बंध हटवावे लागतील. यात अडचण अशी आहे की ती काढून टाकल्यानंतर श्रीमंत लोक भरपूर ऑर्डर देऊ लागतील, मग पाकिस्तान ते पेमेंट कुठून करणार कारण त्यांच्याकडे फक्त तीन अब्ज डॉलर्स आहेत. पाकिस्तानकडे 3.5 अब्ज डॉलर्सचा साठा शिल्लक आहे.
- IMF ने आणखी एक अट घातली आहे, ती म्हणजे तुम्हाला तुमचे चलन बाजार दरावर आणावे लागेल. तुम्ही त्यावर नियंत्रण ठेवू शकत नाही. याशिवाय व्याजदर वाढवावा लागणार आहे. सध्या ते 22 टक्के आहे. ज्या कंपन्या तोट्यात आहेत त्यांचे खाजगीकरण करा असे IMF ने म्हटले आहे.
या सर्व परिस्थितीमुळे पाकिस्तान बर्बाद होऊ शकतो, असे विरोधी पक्ष आणि तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. तेथील लोक उद्ध्वस्त होतील. अशा परिस्थितीत मिळालेले कर्ज पुरेसे आहे का, असा आणखी एक प्रश्न निर्माण होतो. वास्तविक, IMF ने पाकिस्तानला अपेक्षेपेक्षा जास्त पैसा दिला. त्यांनी 2.5 अब्ज डॉलर्स मागितले होते पण IMF ने 3 अब्ज डॉलर्सची मदत केली. पण यातून काय होणार?
पाकिस्तानला पुढील एका वर्षात म्हणजेच 1 जुलै 2023 ते 30 जून 2024 या कालावधीत 22 अब्ज डॉलरचे कर्ज फेडायचे आहे. एवढेच कर्ज फेडायचे असताना हे तीन अब्ज डॉलर्स कसे पुरतील. पण आणखी एक गोष्ट आहे, जेव्हा IMF नंतर UAE, सौदी अरेबिया देखील पाकिस्तानला खूप मदत करत आहेत. पाकिस्तानने या देशांकडेही मदतीची याचना केली होती. चीन पाकिस्तानला काही कर्जही देऊ शकतो. एवढेच नाही तर आयएमएफने पाकिस्तानसमोर ज्या अटी ठेवल्या आहेत, त्या पाकिस्तानला देशात लागू करणे शक्य होईल का, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.