आजपासून चातुर्मास सुरू झाला आहे. 148 दिवस म्हणजे 5 महिने कोणतेही शुभ कार्य करता येत नाही. भगवान श्री हरी आजपासून म्हणजेच देवशयनी एकादशीच्या दिवशी क्षीरसागरातील योग निद्रामध्ये गेले आहेत, आता ते 5 महिन्यांनंतर म्हणजेच 23 नोव्हेंबरला देवूठाणी एकादशीच्या दिवशी जागे होतील. भगवान विष्णूंच्या विसाव्याने चातुर्मास सुरू झाला आहे. कार्तिक महिन्यातील देवूठाणी एकादशीला चातुर्मास संपेल.
चातुर्मास चार महिन्यांचा असला तरी यंदा श्रावणातील अधिकमासामुळे त्याचा कालावधी आणखी एक महिन्याने वाढला आहे. आता चातुर्मास चार ऐवजी पाच महिने चालणार आहे. या काळात भगवान विष्णूची पूजा करणे खूप शुभ मानले जाते. चातुर्मासात लग्नासहित कोणतेही शुभ कार्य होणार नाही. हिंदू धर्मात चातुर्मासाचे महत्त्व काय आहे आणि या काळात काय करावे आणि काय करू नये, ते येथे जाणून घेऊया.
या महिन्यात भगवान श्री हरी आणि माता लक्ष्मी यांची खऱ्या चित्ताने आणि पूर्ण कर्मकांडाने पूजा केल्यास मोक्ष प्राप्त होतो. यासोबतच जीवनात सुख-समृद्धीची कमतरता नसते. असे मानले जाते की भगवान विष्णू योग निद्रामध्ये असल्यामुळे या महिन्यांमध्ये विवाह, गृह प्रवेश करणे यासह कोणतेही शुभ कार्य करू नये. या दरम्यान श्री हरी आणि भगवान भोलेनाथ यांची पूजा अत्यंत शुभ आहे.
चातुर्मासात काय करू नये
- चातुर्मासात मथुरा वृंदावन, गोकुळ, बरसाना म्हणजेच ब्रज प्रदेश सोडून इतर कोणत्याही ठिकाणी तीर्थयात्रेला जाऊ नये, अंथरुणावर अजिबात झोपू नये.
- चातुर्मासात विवाह, गृहप्रवेश, मुंडन विधी यासारखी शुभ कार्ये करणे टाळावे. ही कामे भगवंताचा उदय झाल्यावरच करणे शुभ असते.
- चातुर्मासात जबरदस्ती करणे वर्ज्य मानले जाते, तसेच कोणाशीही गैरवर्तन करू नये, कोणाला वाईट बोलू नये.
- चातुर्मासात चार महिन्यांपैकी दोन महिने एकाच ठिकाणी थांबावे, या काळात नवीन दागिने आणि सोन्याच्या वस्तू खरेदी करणे टाळावे.
- चातुर्मासात वांग्याची करी, मसालेदार पदार्थ आणि पालेभाज्या टाळाव्यात. तामसिक अन्न जसे की मद्य, मांस, कांदा, लसूण तसेच दूध आणि दही यांच्यापासून बनवलेल्या पदार्थांनाही चांगले मानले जात नाही.
चातुर्मासात काय करावे
- चातुर्मासात देवाची आराधना व पूजा करणे अत्यंत शुभ मानले जाते. शक्य असल्यास भगवान सत्यनारायणाची कथा रोज ऐकावी.
- चातुर्मासात सात्विक भोजनासोबतच अन्न, वस्त्र, सावली, दीपदान आणि श्रमदान करावे. ब्रह्मचर्य पाळण्याकडेही लक्ष दिले पाहिजे.
- चातुर्मासात सूर्योदयापूर्वी उठून स्नान करावे व नंतर भगवान श्रीहरी व माता महालक्ष्मी यांची खऱ्या मनाने पूजा करावी.
- चातुर्मासात जास्त वेळ बोलू नये, म्हणजे शांत राहावे, तसेच पलंगाच्या ऐवजी जमिनीवर झोपावे.
(येथे दिलेली माहिती ही धार्मिक श्रद्धा आणि सार्वजनिक समजुतींवर आधारित आहे, त्यासाठी कोणताही शास्त्रीय पुरावा नाही. सर्वसामान्य जनतेचे हित लक्षात घेऊन ती येथे सादर केली आहे.)