आज जग भारताच्या योगाची ताकद ओळखत आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या प्रयत्नांचेच फलित आहे की संपूर्ण जग 21 जून रोजी आंतरराष्ट्रीय योग दिन साजरा करत आहे. आजचा दिवस खास आहे, कारण पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली जागतिक नेते संयुक्त राष्ट्र संघात योग दिन साजरा करत आहेत. भारताच्या विश्वगुरुंची प्रतिमा मजबूत करण्याचा हा क्षण आहे, परंतु तुम्हाला माहिती आहे का की मोदी सरकारने योग दिवस देशातही लोकप्रिय करण्यासाठी खूप गुंतवणूक केली आहे.
21 जून हा आंतरराष्ट्रीय योग दिवस म्हणून साजरा करण्याचा निर्णय डिसेंबर 2014 मध्ये घेण्यात आला आणि 2015 पासून जगभरात दरवर्षी ‘आंतरराष्ट्रीय योग दिन’ साजरा केला जातो. 21 जून ही तारीख निवडण्याचे कारणही खास आहे. हा दिवस पृथ्वीच्या उत्तर गोलार्धात संपूर्ण वर्षातील सर्वात मोठा दिवस असतो, म्हणजेच या दिवशी पृथ्वी सूर्याच्या संपर्कात सर्वाधिक काळ राहते आणि सूर्यनमस्कार हा योगाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.
मोदी सरकारच्या कार्यकाळात 2015 पासून योग दिवस मोठ्या प्रमाणात साजरा केला जात आहे. मात्र गेल्या 3 वर्षात आयुष मंत्रालयाने याबाबत लोकांमध्ये मोठ्या प्रमाणात जागरूकता वाढवली आहे. यावर सरकारने अर्थसंकल्पात कोणतीही कपात केली नसून 50 कोटींहून अधिक रक्कम खर्च केली आहे.
2020-21 या आर्थिक वर्षासाठी सरकारने ‘आंतरराष्ट्रीय योग दिना’साठी एकूण 18.4 कोटी रुपयांची तरतूद केली होती. यानंतर ही रक्कम 2021-22 मध्ये 18.7 कोटी रुपये आणि 2022-23 मध्ये 16.03 कोटी रुपये करण्यात आली होती. अशाप्रकारे, आंतरराष्ट्रीय योग दिनाचे आयोजन करण्यासाठी सरकारने आयुष मंत्रालयाच्या अंतर्गत गेल्या 3 आर्थिक वर्षात 53.13 कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे.
‘आंतरराष्ट्रीय योग दिना’साठी सरकार ज्या अर्थसंकल्पात तरतूद करते. त्यातील बराचसा भाग प्रकाशन, इव्हेंट मॅनेजमेंट यासारख्या कंपन्यांच्या व्यावसायिक सेवांवर खर्च केला जातो. त्याचबरोबर या अर्थसंकल्पाचा चांगला भाग प्रसिद्धीवरही खर्च केला जातो.
2020-21 या आर्थिक वर्षाच्या आयुष मंत्रालयाच्या अर्थसंकल्पानुसार, सरकारने त्या वर्षी ‘आंतरराष्ट्रीय योग दिना’च्या जाहिराती आणि प्रचारासाठी 12.7 कोटी रुपयांचे बजेट ठेवले होते. यानंतर हे बजेट 2021-22 मध्ये 13 कोटी रुपये आणि 2022-23 मध्ये 11.3 कोटी रुपये आहे. अशाप्रकारे मोदी सरकारने 3 वर्षात योग दिनाच्या प्रचारावर 37 कोटी रुपये खर्च केले आहेत.
मोरारजी देसाई राष्ट्रीय योग संस्था देखील योगास प्रोत्साहन देण्यासाठी आयुष मंत्रालयाच्या अंतर्गत काम करते. ही स्वायत्त संस्था विविध प्रकारचे योग अभ्यासक्रम चालवते, जिथून लोक डिप्लोमा आणि पदवी घेऊन यशस्वी योग प्रशिक्षक बनू शकतात. ही संस्था योगासनांच्या प्रसारासाठीही वेगवेगळ्या प्रकारे काम करते.