संपूर्ण जग 21 जून हा जागतिक योग दिन म्हणून साजरा करत आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या पुढाकाराने 11 डिसेंबर 2014 रोजी संयुक्त राष्ट्रांच्या आमसभेने याला मान्यता दिली. संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या पुढाकारानंतर त्याची लोकप्रियता वाढली आहे, हे बरोबर आहे. पण, योगभूमी ही फक्त भारत आहे. महर्षि पतंजली यांनी 195 सूत्रांद्वारे योगाची लिपी लिहिली आहे. संस्कृत भाषेत लिहिलेला योगावरील हा पहिला प्रामाणिक ग्रंथ आहे. यामध्ये महर्षी पतंजलींनी योगाचे आठ अंगांच्या रूपात वर्णन केले आहे.
आज योग सर्व धर्मांमध्ये वैध आहे. मुस्लिम देशांनीही योगासनांना कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात मान्यता दिली आहे. आंतरराष्ट्रीय योग दिनानिमित्त आपण हे जाणून घेण्याचा प्रयत्न करू की, भारताचे हे प्राचीन ज्ञान कोणत्या भारतीय गुरुने जगभर पोहोचवले?
या गुरूंनी जगासमोर आणला योग
किंबहुना ते कोणा एका संताच्या खात्यात लिहिणे शक्यही नाही किंवा योग्यही नाही. जाणून घ्या, कोणत्या योगगुरूंनी योगाला संपूर्ण जगापर्यंत पोहोचवले.
- स्वामी विवेकानंद: स्वामी विवेकानंदांनी योगाला संपूर्ण जगापर्यंत नेण्यात मदत केली. त्यांचा योग राजयोग म्हणून ओळखला जातो. त्यानंतर अनेक संत आणि गृहस्थांनी तो वेगवेगळ्या रूपात पुढे नेला. विशेष म्हणजे योग कोणी पुढे नेला, पण महर्षी पतंजली सर्वांच्याच ओठावर आहेत. महर्षि पतंजली हे योगाचे खरे वाहक आहेत, असे म्हणता येईल.
- बाबा रामदेव : अलिकडच्या वर्षांत बाबा रामदेव यांना योगगुरू म्हणून ओळखले जाते. त्यांनी केवळ देशातच नाही, तर परदेशातही पोहोचून शिबिराच्या माध्यमातून लोकांना योगासने करायला लावताना त्याचे फायदे सांगितले. नवी पिढी बाबा रामदेव यांना योगगुरू म्हणून जास्त ओळखते आणि जाणते.
- तिरुमलाई कृष्णमाचार्य: तिरुमलाई कृष्णमाचार्य यांना आधुनिक योगाचे जनक म्हटले जाते. त्याला विन्यास योगाचा निर्माता देखील मानला जातो. ते मुळात डॉक्टर होते. त्यांनी आयुर्वेद आणि योगाच्या माध्यमातून लोकांच्या निरोगी जीवनाच्या युक्त्या सांगितल्या. या भारतीय गुरुला हृदयाच्या गतीवर नियंत्रण मिळाले होते, असे म्हणतात. हवे तेव्हा ते वाढायचे आणि कमी करायचे.
- स्वामी शिवानंद : त्यांनी योगासने संपूर्ण जगासमोर त्यांच्या पद्धतीने मांडली. व्यवसायाने डॉक्टर, स्वामी शिवानंद यांनी त्रिमूर्ती योगाद्वारे सर्वांना निरोगी ठेवण्याचा प्रयत्न केला. यामध्ये हठयोग, कर्मयोग आणि मास्टर योगाचा समावेश होता. आनंदी राहणे हा देखील योग असल्याचे त्यांनी त्यांच्या एका गाण्यातून सांगितले आहे.
- आचार्य अय्यंगार: आचार्य बीकेएस अय्यंगार हे तिरुमलाई कृष्णमाचार्य यांच्या सुरुवातीच्या विद्यार्थ्यांपैकी एक होते. त्यांचे संपूर्ण बालपण आजारपणात गेले. त्याच्याशी झुंज देत त्यांनी पतंजली योगसूत्राचा अभ्यास सुरू केला. त्यांचे लाइट ऑफ योग हे पुस्तक खूप प्रसिद्ध झाले. ताज्या माहितीनुसार या पुस्तकाचे 20 भाषांमध्ये भाषांतर झाले आहे. ते अय्यंगार योगासाठी प्रसिद्ध होते. त्यांचे अनुयायी अजूनही 70 हून अधिक देशांमध्ये आहेत. वयाच्या 95 व्या वर्षीही ते अर्धा तास हेडस्टँड करायचे.
- के. पट्टाभी जॉयस: के. पट्टाभी जॉयस अष्टांग योगात पारंगत होते. त्यांनी त्यांच्या पद्धतीने योगाला पाश्चिमात्य जगातील देशांमध्ये नेले आहे. त्यांचे अनुयायी जगातील अनेक अभिनेते, अभिनेत्रींसह मोठे व्यक्तिमत्त्व आहेत, ज्यांना आजही अष्टांग योगाद्वारे आपल्या गुरूंची आठवण येते.
- महर्षि महेश योगी: महर्षी महेश योगी यांनी त्यांचे गुरु ब्रह्मानंद सरस्वती यांच्याकडून शिकलेले दिव्य ध्यानाचे ज्ञान संपूर्ण जगासमोर आणले. ते असे गुरु होते, ज्यांच्या आजही जगातील शंभरहून अधिक देशांमध्ये शाखा आहेत. आजही मोठ्या संख्येने टीएम शिक्षक लोकांना योग-ध्यानाचे शिक्षण देत आहेत.
- परमहंस योगानंद : त्यांनीही हा योग जगासमोर पसरवला. ते स्वामी रामकृष्ण परमहंस आणि स्वामी विवेकानंद यांचे अनुयायी होते. ते ध्यान आणि क्रिया योगाद्वारे सक्रिय झाले होते. त्यांचे योगासनातील योगदान विसरता येणार नाही.
- श्री श्री रविशंकर: आपल्या आर्ट ऑफ लिव्हिंगद्वारे, श्री श्री रविशंकर संपूर्ण जगापर्यंत पोहोचले. सुदर्शन क्रियेद्वारे ते लोकांना निरोगी आणि आनंदी राहण्याच्या युक्त्या शिकवत आहेत. त्यांचे आश्रम आणि शिक्षक देशाच्या अनेक भागात आणि संपूर्ण जगात पसरलेले आहेत.
- जग्गी वासुदेव: हे असे भारतीय संत आहेत जे योगाद्वारे सर्वसामान्यांच्या जीवनात प्रकाश पसरवत आहेत. त्यांनी जगभर आपला ठाव निर्माण केला आहे. ईशा फाऊंडेशनच्या माध्यमातून ते आजही लोकांशी जोडले गेले आहेत. त्यांनी दिलेले ध्यान, योग आणि जीवनाचे मंत्रही तरुणांमध्ये लोकप्रिय आहेत.
- विक्रम चौधरी : विक्रम चौधरी हे बिक्रम योगाच्या माध्यमातून जगासमोर आहेत. ते हठयोगाचे पालन करतात. त्यांचे अनुयायी 40 अंश तापमान असलेल्या खोलीत 90 मिनिटे 26 आसने करतात. बिक्रम योगाचे अनुयायी जगभर आढळतात.