हवामान कोणतेही असो, ढग आकाशात तरंगताना नक्कीच दिसतात. पण या काळात ढग आकाशात विविध सुंदर आकार तयार करतात, हे तुमच्या नक्कीच लक्षात आले असेल. कधी हे ढग पर्वतरांगांसारखे होतात, कधी ते राक्षसांच्या चेहऱ्यासारखे भयावह दिसतात, तर कधी ते महाकाय प्राण्यांसारखे दिसतात.
असे का घडते याचा कधी विचार केला आहे का? आकाशात ढग वेगवेगळे आकार का आणि कसे तयार करतात? अखेर यामागचे कारण काय? ते सविस्तर समजून घेऊ.
आकाशात ढगांचे आकार कसे तयार होतात?
या प्रश्नाचे उत्तर जाणून घेण्यापूर्वी, पर्यावरण शास्त्रज्ञांना ढग कसे तयार होतात, हे जाणून घ्यायचे होते. त्यामुळे हवेत पाण्याच्या वाफेच्या स्वरूपात ओलावा नेहमीच असतो, असे त्यांनी सांगितले. परंतु जेव्हा त्याचे द्रव थेंब किंवा घन बर्फाच्या कणांमध्ये रूपांतर होते, तेव्हा हे कण प्रकाश विखुरतात, ज्यामुळे ते ढगांच्या रूपात दृश्यमान होतात.
आता शास्त्रज्ञांनी या दिशेनेही सखोल अभ्यास करून ढगांच्या आकाराचे कारण शोधण्याचा प्रयत्न केला आहे. ते म्हणतात की ढगाचा आकार हवेचे तापमान, घनता आणि वेग यावरून ठरतो. तापमान आणि घनता बर्फाच्या कणांनी भरलेल्या हवेला त्याच्या सभोवतालच्या इतर हवेमध्ये मिसळण्यापासून प्रतिबंधित करते.
हवेचा दाब ढगांना वेगळा आकार देतो. जेव्हा हालचाल होते तेव्हा ढगांचे आकार तयार होतात. आणि यामुळेच आकाशात ढग वेगवेगळ्या रूपात दिसतात. कधी मोहक, कधी भितीदायक.
कापसाच्या ढगांना काय म्हणतात?
कोणतेही ढग अगदी सारखे नसतात. ते काही विशिष्ट श्रेणींमध्ये विभागलेले आहेत. काही ढग फुगलेले आणि कापसासारखे असतात, जे वातावरणात कमी तयार होतात. याला क्यूम्युलस ढग म्हणतात.
सामान्य भाषेत त्याला कॉटन क्लाउड म्हणतात. हे सहसा 1000 मीटर उंचीवर असतात. त्यांच्याकडे पाहिल्यावर असे दिसते की ते कोठ्यात पडलेले पांढरे कापूस आहेत. म्हणूनच त्याला कापूस ढग म्हणतात. ते हलके असतात. त्यांचे आकार वाऱ्याच्या गतीने तयार होतात.
जेव्हा पाण्याची वाफ द्रवरूप पाणी बनते, तेव्हा त्यातून थोडी उष्णता निर्माण होते आणि जर वातावरणीय परिस्थिती प्रतिकूल असेल, तर ही उष्णता ढगांना उत्तेजित करते. यातून क्यूम्युलोनिम्बस ढग तयार होतात. मोठे आणि गडद ढग हवेच्या जोरदार प्रवाहामुळे तयार होतात आणि अनेकदा मेघगर्जनेसह असतात.
कम्युलस ढग म्हणजे काय?
असे छोटे ढग (पक्षीय ढग) प्रत्यक्षात आकाशात खूप उंचावर आच्छादलेले असतात. ते लहान क्लस्टर्समध्ये दिसतात. त्यांची उंची 5000 मीटर पर्यंत असू शकते. याशिवाय काही ढग आहेत ज्यांची उंची सुमारे 18 हजार मीटर आहे.