तब्बल सात वर्षांनंतर अल निनोने पॅसिफिक महासागरात पुन्हा एकदा दणका दिला आहे. एनओएए म्हणजेच राष्ट्रीय महासागर आणि वातावरण प्रशासनाने आता याबाबतचा इशारा दिला आहे. हवामान तज्ज्ञांच्या म्हणण्यानुसार अशी परिस्थिती सन 2016 नंतर दिसली आहे. असे मानले जात असले, तरी अशी कोणतीही शक्यता नव्हती. मात्र अल निनोचे आगमन झाल्यापासून भारतावर त्याचा विशेष परिणाम दिसून येत आहे.
अल निनो म्हणजे काय?
खरं तर अल निनो हा स्पॅनिश भाषेतील शब्द आहे. जरी याचा शाब्दिक अर्थ ‘लहान मुलगा’ असा होतो, परंतु हवामानशास्त्रात तो हवामानाचा नमुना मानला जातो. कदाचित लहान मुलाला त्याचा स्वभाव मिळतो. अल निनो प्रशांत महासागरात 2 ते 7 वर्षांच्या अंतराने उद्भवतो. त्यानंतर हवामानावर त्याचा व्यापक परिणाम होतो. किती पाऊस पडेल किंवा किती दुष्काळ पडेल, हे अल निनोच्या स्थितीवरून कळते.
कशी होते अल निनोची निर्मिती?
जेव्हा वारे विषववृत्ताच्या बाजूने पश्चिमेकडे वाहतात आणि दक्षिण अमेरिकेतून आशियाकडे उबदार पाणी वाहून नेतात, तेव्हा अल निनोची परिस्थिती अधिक गडद होते. या स्थितीत वारे पश्चिमेकडून पूर्वेकडे वाहतात आणि या वेळी हे वारे उबदार पाण्याचे वस्तुमान प्रशांत महासागरात घेऊन जातात. अशा स्थितीत समुद्राच्या पृष्ठभागाचे तापमान सरासरीपेक्षा जास्त गरम होते.
अल निनोवर कसा परिणाम होतो?
अल निनोचा संबंध नैसर्गिक उद्रेकाशी आहे. ते अत्यंत पूर आणि तीव्र दुष्काळ आणते. हवामान शास्त्रज्ञ मिशेल L’Heureux म्हणतात की त्याच्या क्षमतेवर अवलंबून, अल निनोमुळे जगभरात काही ठिकाणी अतिवृष्टी आणि दुष्काळ पडतो. त्याच्या तीव्रतेमुळे, तो नैसर्गिक विनाश देखील आणू शकते.
भारतात अल निनो किती गंभीर आहे?
भारताबद्दल बोलायचे झाले तर, अल निनोची पुष्टी करणारे महत्त्वाचे चिन्ह या वर्षी मार्च ते जून दरम्यान दिसले आहे. 2023 चा अल निनो 2000 नंतर पाचव्यांदा आला आहे. या वर्षाच्या सुरुवातीला अल निनो ऑगस्टपर्यंत येण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली होती. पण तो जूनमध्येच आला, तर त्याचा परिणाम गंभीर होऊ शकतो.
हवामान तज्ज्ञांच्या मते, अल निनोचा आगामी काळात भारतात वाईट परिणाम दिसून येऊ शकतो. याचा परिणाम देशाच्या ग्रामीण अर्थव्यवस्थेवर होणार आहे. अतिउष्मा आणि अवकाळी पावसामुळे शेतीला मोठा फटका बसणार आहे. पिकांवर परिणाम होऊन शेतकऱ्यांवर संकट ओढावण्याची शक्यता आहे. खाद्यपदार्थांची महागाई वाढेल.