देशाला लवकरच नवीन संसद भवन मिळणार आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 28 मे रोजी संसद भवनाच्या नवीन इमारतीचे उद्घाटन करणार आहेत. त्रिकोणी आकाराचे नवीन संसद भवन 971 कोटी रुपये खर्चून बांधण्यात आले आहे. सध्याच्या संसद भवनापेक्षा ते अनेक बाबतीत वेगळे आहे. नवीन संसद भवन सुरू होताच विद्यमान संसद भवन इतिहासाच्या पानात नोंदवले जाईल.
विद्यमान लोकसभेची आसनक्षमता 550 खासदारांची आहे, तर नवीन इमारतीच्या लोकसभेत 888 जागा करण्यात आल्या आहेत. नवीन संसद भवनात राज्यसभा खासदारांसाठी बसण्याची जागाही वाढवण्यात आली आहे. सध्या राज्यसभेत खासदारांसाठी 250 जागा आहेत, तर नव्या राज्यसभेत 384 खासदारांची आसनक्षमता असेल.
_1613126005870_1613126009944.png)
कधी बांधले गेले संसद भवन?
एकीकडे देशात स्वातंत्र्य चळवळ सुरू झाली होती. पण दुसरीकडे ब्रिटिश सरकार दिल्लीत संसदेचे सभागृह बांधत होते. इंग्रजांनी दिल्लीला राजधानी बनवण्याच्या उद्देशाने प्रशासकीय संरचनेच्या कार्यासाठी ते बांधण्यास सुरुवात केली. ड्यूक ऑफ कॅनॉटने 12 फेब्रुवारी 1921 रोजी या इमारतीचा पाया घातला.
हे दिल्लीच्या मध्यभागी वसलेले आहे. संसद भवन इंडिया गेटजवळ आणि राष्ट्रपती भवनापासून सुमारे 750 मीटर अंतरावर आहे. देश स्वतंत्र झाल्यावर संविधान सभेने आपल्या अधिकारात घेतला. 1950 मध्ये राज्यघटना लागू झाल्यानंतर त्याला भारतीय संसदेचे स्वरूप प्राप्त झाले.
किती आला होता त्याला खर्च आणि कोणी केले डिझाइन?
संसद भवनाबाहेर 144 खांब करण्यात आले आहेत. सुमारे एक एकरात पसरलेला आहे. संपूर्ण इमारत बांधण्यासाठी सुमारे 6 वर्षे लागली आणि त्याच्या बांधकामासाठी 83 लाख रुपये खर्च आले. परंतु पायाभरणीच्या सुमारे 10 वर्षांपूर्वी इमारतीचे डिझाइन तयार करण्यात आले होते.
हे प्रसिद्ध ब्रिटीश आर्किटेक्ट एडविन के लुटियन्स आणि हर्बर्ट बेकर यांनी डिझाइन केले होते. पण या इमारतीचा गोलाकार आकार मध्यप्रदेशातील मुरैना येथील चौसठ योगिनी मंदिरापासून प्रेरित आहे. म्हणजेच वास्तुविशारद ब्रिटनचे असूनही त्यांनी भारतीय मजुरांच्या मदतीने भारतीय परंपरा जपली.
कधी व कोणाच्या हस्ते झाले त्याचे उद्घाटन?
ही इमारत जगातील उत्कृष्ट वास्तुकलेचा नमुना आहे. त्याला 12 दरवाजे आहेत. संसदेचे सभागृह म्हणजेच संसद भवन 1921 मध्ये पूर्ण झाले. त्यावेळी भारताचे व्हाईसरॉय लॉर्ड आयर्विन होते आणि त्याची राजवट चालायची. म्हणून लॉर्ड आयर्विनने 18 जानेवारी 1927 रोजी या इमारतीचे उद्घाटन केले. त्याचे नाव संसदेच्या सभागृहाला देण्यात आले, कारण ब्रिटिश विधान परिषद तिच्या अंतर्गत काम करत होती.
काय खास आहे संसद भवनात ?
जागेअभावी संसद भवनात नंतर अनेक गोष्टींची भर पडली. सन 1956 मध्ये या इमारतीत दोन नवीन मजले जोडण्यात आले. इमारतीचा मध्यवर्ती हॉल खूपच प्रसिद्ध आणि आकर्षक आहे. तो वर्तुळाकार आहे. येथील बगिचे आणि कारंजे हे खास आकर्षण आहे. एक संग्रहालय देखील बांधले गेले आणि 2002 मध्ये एक वाचनालय देखील बांधले गेले. सुमारे 10 एकर जागेवर उभारलेल्या ग्रंथालयात अनेक पुस्तके आहेत.