आता भारतातही चेहरा प्रत्यारोपण शक्य होणार आहे. त्याची परवानगी हरियाणातील फरिदाबाद येथील एका खासगी रुग्णालयाला देण्यात आली आहे. या परवानगीनंतर अॅसिड हल्ल्यातून वाचलेल्यांना चेहऱ्याचे प्रत्यारोपण करता येणार आहे. जानेवारी महिन्यात फरिदाबादमधील एका खासगी रुग्णालयाने हरियाणाच्या आरोग्य विभागाकडे चेहरा प्रत्यारोपणासाठी परवानगी मागितली होती. देशभरातील अवयवदानावर लक्ष ठेवणाऱ्या NOTTO या सरकारी संस्थेचे संचालक डॉ. कृष्ण कुमार म्हणतात, फरिदाबादमधील अमृता हॉस्पिटलला अनेक अटींसह चेहरा प्रत्यारोपणासाठी मान्यता देण्यात आली आहे.
चेहरा प्रत्यारोपणासाठी परवानगी मागण्याची ही पहिलीच वेळ नाही. सुमारे 6 वर्षांपूर्वी बेंगळुरूच्या नारायणा हॉस्पिटलने फेशियल ट्रान्सप्लांट सेंटर सुरू करण्यासाठी कर्नाटक सरकारकडे परवानगी मागितली होती. परंतु सरकारने सांगितले की, परवानगी दिल्यानंतर त्याचा वापर कॉस्मेटिक प्रक्रियेसाठी किंवा गुन्हेगारांसाठी स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. त्यामुळेच ग्रीन सिग्नल मिळाला नाही. जाणून घ्या, फेस ट्रान्सप्लांट म्हणजे काय, किती वेळ लागतो आणि या प्रक्रियेत किती आव्हाने आहेत.
मेयो क्लिनिकच्या अहवालानुसार, फेस ट्रान्सप्लांटद्वारे रुग्णाला नवीन चेहरा दिला जातो. जेव्हा पीडिताचा चेहरा भाजला गेला असेल, खराब झाला असेल, एखाद्या रोगामुळे चेहऱ्यावर दोष असेल किंवा इतर कारणांमुळे चेहऱ्याचा कोणताही भाग खराब झाला असेल, तेव्हा हे केले जाते.
अनेकदा अशा प्रकरणांमध्ये रुग्ण नैराश्यात जातो, म्हणूनच फेस ट्रान्सप्लांटची गरज भासते. मात्र, त्याची परवानगी प्रत्येक देशात सहजासहजी मिळत नाही. ती आता भारतात सुरू होत आहे. चेहरा प्रत्यारोपणाच्या बाबतीत, रुग्णाला नवीन चेहरा दिला जातो.
रुग्णाच्या चेहऱ्याची विकृती लपवण्यासाठी आणि चेहऱ्याच्या खराब झालेल्या भागांना परत आकार देण्यासाठी फेस ट्रान्सप्लांट केले जाते. यासाठी अशा ब्रेनेड बॉडीची गरज आहे ज्याचा चेहरा काढता येईल. यासाठी त्याच्या कुटुंबीयांची परवानगी घेतली जाते. त्याचा चेहरा रुग्णाच्या चेहऱ्यावर प्रत्यारोपित केला जातो.
या प्रक्रियेदरम्यान ब्रेन डेड रुग्णाकडून त्वचा, हाडे, स्नायू, नसा आणि अनेक प्रकारच्या ऊती घेतल्या जातात. डॉक्टरांकडे हे करण्यासाठी कमी वेळ आहे. ब्रेन डेड घोषित केल्यानंतर, मृत व्यक्तीला 3 तासांपासून जास्तीत जास्त 7 तासांपर्यंत जतन केले जाऊ शकते.
चेहरा प्रत्यारोपणाच्या प्रक्रियेस 15 ते 20 तास लागतात. तथापि, प्राप्त झालेल्या रुग्णाचा चेहरा किती प्रमाणात खराब झाला आहे यावर अवलंबून आहे. या संपूर्ण प्रत्यारोपणासाठी 10 ते 20 लाख रुपये खर्च येऊ शकतो.
भारतात चेहरा प्रत्यारोपणाची आव्हाने कमी नाहीत. देशात अजूनही अवयवदाते किंवा ब्रेन डेड रुग्ण शोधणे सोपे नाही. अनेकदा ब्रेन डेड रुग्णांचे कुटुंबीय यकृत, हृदय, किडनी आणि फुफ्फुसे यांसारखे अंतर्गत अवयव दान करण्यास इच्छुक असतात परंतु मृत व्यक्तीच्या चेहऱ्यावर परिणाम होत असल्याने चेहरा प्रत्यारोपणासाठी शरीर दान करण्यास ते तयार नसतात.
scroll.in च्या बातमीनुसार, कर्नाटकचे चीफ ट्रान्सप्लांट कोऑर्डिनेटर जोसेफ म्हणतात, समजा जर आपण 50 कुटुंबांना हात दान करण्यास सांगितले तर फक्त 1 ते 2 कुटुंबे त्यासाठी सहमत आहेत. अशा प्रकारे कोणत्याही मृत व्यक्तीचा हात किंवा चेहरा मिळणे खूप कठीण आहे. विशेषत: मृत्यूनंतर ताबडतोब चेहऱ्याच्या प्रत्यारोपणासाठी कुटुंबाला पटवणे कठीण असते जेव्हा कुटुंबातील सदस्य घरी शोक करत असतात.