1971 च्या युद्धात पाकिस्तानच्या पाणबुडी गाझीवर डायव्हिंग ऑपरेशन करणाऱ्या आयएनएस निस्तार युद्धनौकेला भारत पुन्हा एकदा नव्या अवतारात आणणार आहे. गुरुवारी, विशाखापट्टणम येथील हिंदुस्थान शिपयार्डने नौदल प्रमुखांच्या उपस्थितीत आयएनएस निस्तार आणि आयएनएस निपुणचे प्रक्षेपण केले. भारतीय नौदलाच्या मते, निस्तार आणि स्किल्ड ही दोन्ही डायव्हिंग सपोर्ट व्हेसल्स (युद्धनौका) आहेत, जी हिंदुस्तान शिपयार्ड लिमिटेड बांधत आहेत.
पाणबुडी खोल समुद्रात जात शोध आणि बचाव कार्यात डायव्हिंग सपोर्ट वेसेल्स (DSVs) वापरले जातात. याशिवाय या प्रकारच्या युद्धनौकेचा उपयोग समुद्रात शोध आणि हेलिकॉप्टर ऑपरेशनसाठीही केला जातो. निस्तार आणि निपुण हे अशा प्रकारचे पहिले DSV जहाज आहे, जे आत्मनिर्भर भारत अंतर्गत देशात तयार केले जात आहे. हे जहाज 118 मीटर लांब आणि 23 मीटर रुंद असून त्याचे वजन 9350 टन आहे. नौदलाच्या म्हणण्यानुसार या दोन्ही जहाजांमध्ये 80 टक्के स्वदेशी उपकरणे आहेत.
‘ऐतिहासिक क्षण’
नौदलाच्या परंपरेनुसार गुरुवारी नौदल प्रमुख अॅडमिरल आर हरी कुमार यांच्या पत्नी कला हरी कुमार यांनी बंगालच्या उपसागरात दोन्ही जहाजांचे प्रक्षेपण केले. यावेळी नौदल प्रमुख आर हरी कुमार यांनी हा ऐतिहासिक क्षण असल्याचे म्हटले. ते म्हणाले की, 1971 च्या युद्धात निस्तारच्या जुन्या अवतार म्हणजेच INS निस्तारने पाकिस्तानच्या गाझी पाणबुडीवर यशस्वी डायव्हिंग ऑपरेशन करून नौदलाला अत्यंत महत्त्वाची माहिती दिली होती.
1971 च्या युद्धात पाकिस्तानची गाझी पाणबुडी विशाखापट्टणम बंदराजवळ बंगालच्या उपसागरात बुडाली होती. त्याच वर्षी भारताने रशियाकडून डायव्हिंग सपोर्ट व्हेसेल (DSV) घेतले, ज्याचे नाव निस्तार होते. 1989 मध्ये हे जहाज नौदलातून निवृत्त झाले. त्यांच्या नावावर नवीन निस्तार डीएसव्ही तयार करण्यात येत आहे.
निस्तार आणि निपुणच्या प्रक्षेपणप्रसंगी अॅडमिरल हरी कुमार म्हणाले की, भारतीय नौदल केवळ देशाच्या सागरी सीमांचे रक्षण करत नाही तर संरक्षण क्षेत्रात स्वावलंबी होण्याच्या निर्धारामुळे राष्ट्र उभारणीतही मोठे योगदान देते. त्यांनी सांगितले की, सध्या नौदलाची 45 जहाजे आणि पाणबुड्या बांधणीच्या वेगवेगळ्या टप्प्यात आहेत. त्यापैकी 43 स्वदेशी शिपयार्डमध्ये बांधल्या जात आहेत.