मुंबई : महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातील देवघरजवळ 55 हेक्टर क्षेत्र पाण्याखाली गेल्याचे समोर आले आहे. एका अभ्यासादरम्यान सॅटेलाईट इमेजरीचा वापर करून मिळालेल्या माहितीनुसार, मुंबईतील वानखेडे स्टेडियमच्या दहापट क्षेत्र पाण्याखाली गेला आहे. सृष्टी कन्झर्व्हेशन फाऊंडेशन (SCF) या पुणेस्थित ना-नफा संस्थेने 1.5 किमीची किनारपट्टी असलेल्या बाणकोट खाडीच्या तोंडाजवळ हा अभ्यास केला. त्यात म्हटले आहे की अभ्यासाचे निष्कर्ष किनारपट्टीवरील पूर आणि अत्याधिक किनारपट्टीची धूप दर्शवतात. एससीएफच्या एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, प्राथमिक आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की 1990 ते 2022 दरम्यान, खारफुटी, खाडीपट्ट्या, मातीच्या फ्लॅट्स आणि वालुकामय किनाऱ्यांसह सुमारे 55 हेक्टर किनारपट्टीच्या परिसंस्थेचे नुकसान झाले आहे आणि सुमारे 300 मीटर किनारपट्टीचा भाग नष्ट झाला आहे.
1990 पासून होत आहे सतत धूप
किनारपट्टीवरील पूर आणि जमिनीचा ऱ्हास या विषयावर धोरण निर्मात्यांना मदत करण्यासाठी एक सर्वसमावेशक अहवाल सादर करण्यासाठी, SCF महाराष्ट्राच्या किनारपट्टीवर उपग्रह डेटासेट विकसित करून किनारी पुराचा व्यापक अभ्यास करत आहे. गेल्या वर्षी, SCF ने मुंबई महानगर प्रदेशासह खाडी आणि जलमार्गांची कमी होत चाललेली रुंदी आणि कारंजा खाडीलगतच्या 60 चौरस किलोमीटरपेक्षा जास्त शेतजमिनीवरील खारफुटीचे मूल्यांकन प्रसिद्ध केले. देवघरच्या रहिवाशांनी 1990 च्या दशकापासून किनारपट्टीची सतत झीज कशी होत आहे याबद्दल दिलेल्या माहितीवरून नवीनतम अभ्यास प्रेरित झाला.
गुगलच्या मदतीने ही माहिती समोर आली
संशोधकांनी 1990 च्या दशकापासून इरोशनची डिग्री निर्धारित करण्यासाठी प्राथमिक विश्लेषण केले आणि दावा पाहण्यासाठी Google Earth इंजिनचा वापर करून लँडसॅट (उपग्रह) डेटासेट एकत्र केला. द इंडियन एक्सप्रेसच्या वृत्तानुसार, एससीएफचे व्यवस्थापकीय संचालक डॉ दीपक आपटे म्हणाले, असे निदर्शनास आले की उपग्रह-व्युत्पन्न किनारपट्टी (अनपर्यवेक्षित वर्गीकरण-आधारित जलसंस्थेची सीमा) आता 300-500 मीटरच्या जमिनीकडे हलविण्यात आली आहे. हे स्पष्ट होते की खारफुटी आणि कॅज्युरिना लागवड देखील गाळाचे नुकसान सहन करण्यास सक्षम नव्हती.