मुंबई : क्षयरोगाशी लढण्यासाठी सरकार कितीही पैसा खर्च करत असले, तरी रुग्णाने उपचार पूर्ण केले नाहीत तर सर्व व्यर्थ आहे. गेल्या पाच वर्षात जिथे साडेचारशेहून अधिक रुग्ण (क्षयरोग रुग्ण) मध्येच उपचार सोडून रुग्णालयातून पळाले आहेत, तिथे शिवडी क्षयरोग रुग्णालयातून सुमारे तीन हजार रुग्ण वैद्यकीय सल्ला घेऊन उपचार सोडून घरी परतले. रूग्णांनी असे करण्यामागचे मुख्य कारण म्हणजे त्यांचा एकटेपणा आहे. RTI कार्यकर्ते चेतन कोठारी यांनी RTI च्या माध्यमातून टीबी हॉस्पिटलकडे माहिती मागवली होती की, 5 वर्षात किती टीबी रूग्णांनी वैद्यकीय सल्ल्यानुसार उपचार सोडले आहेत आणि सध्या किती रूग्ण आहेत, तसेच उपचार सोडून किती रुग्ण हॉस्पिटलमधून पळून गेले आहेत.
मिळालेल्या माहितीनुसार 2017 ते मार्च 2022 या कालावधीत 2961 टीबी रुग्ण रुग्णालयात उपचार घेण्याऐवजी वैद्यकीय सल्ल्यानुसार घरी गेले आहेत, तर 468 रुग्ण उपचार अर्ध्यातच सोडून पळून गेले आहेत. क्षयरोग रुग्णालयातील डॉक्टरांच्या म्हणण्यानुसार, रोगाची तीव्रता लक्षात घेऊन रुग्णाला अनेक महिने रुग्णालयात राहावे लागते.
इतर लोकांनाही होऊ शकतो संसर्ग
डॉक्टरांचे म्हणणे आहे की अशा रूग्णांना केवळ औषध-प्रतिरोधक क्षयरोग होण्याचा धोका नाही, तर त्यांच्या प्रियजनांना आणि इतरांनाही संसर्ग होऊ शकतो. जेव्हा रुग्ण घरी जाण्याचा आग्रह धरतात, तेव्हा आम्ही त्यांचे समुपदेशन करतो, परंतु नातेवाईकांशी अनोख्या अतूट बंधनामुळे ते त्यांच्या आग्रहावर ठाम राहतात आणि वैद्यकीय सल्ला घेऊन घरी परततात. रुग्णालयात उपचार मिळण्याऐवजी दामा (डिस्चार्ज अगेन्स्ट वैद्यकिय सल्ला) घेऊन घरी जाणाऱ्या रुग्णांची संख्या वाढत आहे.
2017-18 मध्ये 461 रुग्णांनी दामा घेतला होता. 2018-19 मध्ये ही संख्या 853 पर्यंत वाढली. 2019-20 आणि 2020-21 मध्ये रुग्णांच्या संख्येत थोडी घट झाली होती, परंतु 2021-22 मध्ये पुन्हा वाढ झाली. 2021-22 मध्ये दामा घेणाऱ्या रुग्णांची संख्या 538 झाली.
दाम घेणाऱ्यांमध्ये पुरुषांची संख्या आहे जास्त
2017 ते 2022 पर्यंत 2961 रुग्णांनी दवाखान्यातून दामा घेतला आहे. विशेष म्हणजे, बहुसंख्य DAMA रुग्ण हे पुरुष आहेत (63%). 2017 पासून आतापर्यंत 1873 पुरुष रुग्ण आणि 1088 महिलांनी दामाला रुग्णालयातून नेले आहे.
काय म्हणतात अधिकारी
बीएमसीच्या संयुक्त कार्यकारी आरोग्य अधिकारी डॉ. दक्षा शहा यांनी सांगितले की, अनेकदा अनेक रुग्णांना जास्त काळ रुग्णालयात राहण्याची इच्छा नसते. घरी राहून उपचार मिळू शकतील, असे त्यांना वाटते. त्यामुळे त्यांना वैद्यकीय सल्ल्यानुसार रुग्णालयातून डिस्चार्ज मिळतो. क्षयरोग रुग्णालयाच्या अधीक्षक डॉ. नम्रता कौर म्हणाल्या की, अनेकदा असे रुग्ण दवाखाना सोडून पळून जातात, ज्यांचे नातेवाईक रुग्णालयात दाखल झाल्यानंतर त्यांना सोडून जातात. स्थानिक पोलिसांसोबतच, पळून गेलेला रुग्ण घरी पोहोचतो की नाही याची आम्ही खात्री करतो. जर रुग्णाची आमच्या केंद्रांवर नोंदणी केली असेल, तर आमचे अधिकारी घरी जातात. पण रुग्ण घरी नसल्यास, आम्ही त्यांना कॉल करण्याचे सुनिश्चित करतो.