मुंबई : एकनाथ शिंदे मुख्यमंत्री झाल्यापासून शिवसेनेतील उद्धव ठाकरे गट कमकुवत होत चालला आहे. लवकरच उद्धव ठाकरेंना शिवसेनेतून बाहेरचा रस्ता दाखवला जाणार असल्याची चर्चा राजकीय वर्तुळात रंगू लागली आहे. एकनाथ शिंदे शिवसेनेचे नवे पक्षप्रमुख होणार अशी देखील चर्चा होऊ लागली आहे. पण ही चर्चा नुसतीच होत नसून भक्कम आकडे या दिशेने बोट दाखवत आहेत.
शिवसेनेच्या घटनेनुसार उद्धव आणि शिंदे यांच्यात कोणाची दावेदारी जास्त आहे, हे समजून घेऊया? शिंदे उद्धव ठाकरेंना बाहेरचा रस्ता दाखवणार का? जर होय तर कसे?
आधी जाणून घ्या आतापर्यंत शिवसेनेत काय झाले?
2019 मध्ये महाराष्ट्र विधानसभेच्या निवडणुका झाल्या. विधानसभेच्या 288 जागांपैकी 105 जिंकत भाजप महाराष्ट्रात सर्वात मोठा पक्ष ठरला आहे. देवेंद्र फडणवीस यांच्या नेतृत्वाखालील पक्षाने 105 जागा जिंकल्या. उद्धव ठाकरे यांच्या नेतृत्वाखालील शिवसेनेला 56, राष्ट्रवादीला 54 आणि काँग्रेसला 42 जागा मिळाल्या. बाकीच्या जागा छोटे पक्ष आणि अपक्ष उमेदवारांनी जिंकल्या.
मुख्यमंत्रीपदावरून शिवसेना आणि भाजपमध्ये फूट पडली. प्रकरण इतके वाढले की, काँग्रेस, राष्ट्रवादीसोबत शिवसेनेने सरकार स्थापन केले. उद्धव ठाकरे मुख्यमंत्री झाले. जास्त जागा जिंकूनही भाजपला विरोधी पक्षातच बसावे लागले. अडीच वर्षांनंतर जून 2022 मध्ये एकनाथ शिंदे यांच्यासह 40 शिवसैनिक आमदारांनी बंड केले. शिंदे यांना भाजपसोबत सरकार स्थापन करायचे होते, पण उद्धव यांनी ते मान्य केले नाही. शेवटी शिंदे यांनीच 40 बंडखोर आमदार आणि भाजपच्या पाठिंब्याने सरकार स्थापन केले. शिंदे आता मुख्यमंत्री आहेत, तर उद्धव ठाकरेंना राजीनामा द्यावा लागला.
शिंदे यांना पक्षात आतापर्यंत मिळाला किती पाठिंबा ?
एकनाथ शिंदे यांना सध्या शिवसेनेच्या 41 आमदारांचा पाठिंबा आहे. त्यात उद्धव गटाचे आमदार आहेत. याशिवाय 9-12 खासदारही शिंदे यांच्या बाजूने असल्याचे सांगण्यात येत आहे. खासदारांच्या बंडाचे प्रकरण अद्याप उघडकीस आलेले नाही. मात्र, सोमवारी उद्धव ठाकरे यांनी राष्ट्रपती निवडणुकीसंदर्भात खासदारांची बैठक बोलावली होती. 18 पैकी केवळ 10 खासदारांपर्यंत पोहोचले. आठ खासदार गैरहजर होते. हे आठ खासदार शिंदे गटाला पाठिंबा देत असल्याचे बोलले जात आहे. उद्धव यांच्या भेटीला पोहोचलेले काही खासदारही शिंदे यांच्या संपर्कात असल्याचे सांगण्यात येत आहे.
शिंदे गटात येणाऱ्या शिवसेनेच्या खासदारांमध्ये पहिले नाव त्यांचे पुत्र कल्याणचे खासदार श्रीकांत शिंदे यांचे आहे. याशिवाय रामटेकमधून खासदार रामकृपाल तुमाने, हिंगोलीतून हेमंत पाटील, शिर्डीतून सदाशिव लोखंडे, यवतमाळमधून भावना गवळी, दक्षिण-मध्य मुंबईतून राहुल शेवाळे, बुलढाणामधून प्रतापराव जाधव, पालघरमधून राजेंद्र गावित, नाशिकमधून हेमंत गोडसे, मावळमधून श्रीरंग बारणे तर ठाण्यातून राजन विचारे यांच्या नावाचा समावेश आहे.
खासदार-आमदारांचा मुद्द्यानंतर आता नागरी संस्थेच्या सदस्यांबद्दल बोलूया. नुकतेच ठाणे महापालिकेतील 57 शिवसैनिक नगरसेवकांपैकी 66 नगरसेवक शिंदे गटात सामील झाले आहेत. तसेच कल्याण-डोंबिवलीतील 55 हून अधिक शिवसैनिक नगरसेवकांनी शिंदे गटाला पाठिंबा दिला आहे. कल्याण डोंबिवली महापालिकेचे अध्यक्ष राजेश मोरे हेही शिंदे गटात दाखल झाले आहेत. नवी मुंबईतील 32 माजी नगरसेवकही शिंदे यांच्यासोबत आले आहेत.
त्यामुळे हळूहळू शिंदे काबीज करत आहेत संपूर्ण पक्ष ?
आधी आमदार, नंतर खासदार आणि आता नगरसेवक… एकामागून एक एकनाथ शिंदे शिवसेनेच्या निवडून आलेल्या बहुतांश लोकप्रतिनिधींना आपल्या छावणीत उभे करत आहेत. अशा स्थितीत शिवसेनेला पूर्णपणे काबीज करण्याचा शिंदे यांचा डाव आहे का, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.
हे समजून घेण्यासाठी अमर उजाला या संकेतस्थळाने महाराष्ट्रातील ज्येष्ठ पत्रकार प्रदीप रायमुलकर यांच्याशी संवाद साधला. महाराष्ट्रात सत्तांतर झाल्यापासून शिंदे गट आणखी मजबूत झाला आहे. हे या तीन मुद्द्यांमध्ये समजू शकतो.
1. शिंदेंसोबत मुख्य व्हीप आणि विधिमंडळ पक्षनेते: मुख्यमंत्री झाल्यानंतर लगेचच एकनाथ शिंदे यांनी ठाकरे गटात सहभागी असलेले पक्षाचे मुख्य व्हीप सुनील प्रभू आणि विधिमंडळ पक्षनेते अजय चौधरी यांना हटवले. ते स्वतः विधीमंडळ पक्षाचे नेते झाले, तर भरत गोगावले यांची पक्षाचे नवीन व्हिप म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. ही दोन्ही पदे कोणत्याही पक्षात अत्यंत महत्त्वाची असतात.
2. विधानसभा अध्यक्षांचा पाठिंबा: विधानसभेचे नवे अध्यक्ष राहुल नार्वेकर हे भाजपचे आमदार आहेत. अशा स्थितीत शिंदे यांना सभापतींच्या खुर्चीचाही पाठिंबा मिळणार आहे. शिंदे यांनी यापूर्वीच आदित्य ठाकरेंसह ठाकरे गटातील 15 आमदारांना अपात्रतेच्या नोटिसा पाठवल्या आहेत.
3. खासदार, आमदार, नगरसेवक आणि इतर नेत्यांचाही पाठिंबा : शिंदे गटाला आतापर्यंत 200 हून अधिक नगरसेवक, सुमारे 12 खासदार आणि पक्षाच्या अनेक नेत्यांचा पाठिंबा मिळाला आहे. त्यांचे नवे नेते म्हणजेच एकनाथ शिंदे जो हुकूम देतील ते सर्व आता पाळणार आहेत.
काय सांगते पक्षाची घटना?
ज्येष्ठ पत्रकार प्रदीप रायमुलकर म्हणतात, शिवसेनेच्या घटनेनुसार पक्षप्रमुखाला शिवसेनाप्रमुख म्हटले जाईल. तो प्रतिनिधी सभागृहाच्या सदस्यांद्वारे एकत्रितपणे निवडला जातो. राष्ट्रीय कार्यकारिणीचे सदस्य राहिलेले शिवसेना प्रमुख बनतात. 2018 मध्ये शेवटची निवडणूक झाली होती, त्यात उद्धव ठाकरे यांची शिवसेना पक्षप्रमुख म्हणून निवड झाली होती.
लोकप्रतिनिधी सभागृहात अशा लोकांचा समावेश होतो, जे विधानसभा, विधान परिषद, लोकसभा, राज्यसभा किंवा महानगरपालिका आणि महानगरपालिका यांचे सदस्य आहेत. हे लोक मिळून राष्ट्रीय कार्यकारिणीचे सदस्यही निवडतात.
त्यामुळे उद्धव यांना हाकलले जाऊ शकते पक्षातून?
हा प्रश्न अमर उजालाने सर्वोच्च न्यायालयाचे वकील चंद्र प्रकाश पांडे यांना विचारला. ते म्हणाले, ‘हो, पक्षाच्या प्रतिनिधी सभा आणि राष्ट्रीय कार्यकारिणीतील सदस्यांची इच्छा असेल, तर उद्धव ठाकरे यांनाही पक्षातून हाकलले जाऊ शकते. त्यासाठी पक्षाची सर्वसाधारण सभा बोलावावी लागणार आहे. यातच ते आपला नवा नेता कोण असेल हे ठरवू शकतील?