सिनेमा ही माझी आवड आहे. चित्रपट पाहणे, त्यांच्याबद्दल लिहिणे, चित्रपटांबद्दल चर्चा करणे, वादविवादांमध्ये भाग घेणे आणि चित्रपट बनवणे, हे सर्व गेल्या अनेक दशकांपासून माझ्या दिनचर्येचा भाग आहे. एखाद्या चित्रपटाच्या बीजापासून ते पूर्ण झाडापर्यंत वाढताना पाहणे आणि त्यानंतर तो चित्रपट प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचवण्याची धडपड पाहणे हा एक वेगळा अनुभव असतो. रॉकेट्री : द नंबी इफेक्ट हे क्षण पुन्हा पुन्हा पुन्हा जिवंत करण्यासारखे आहे, जे गेल्या तीन ते चार वर्षांपासून माझ्या आयुष्याचा एक भाग आहेत. जेव्हा चित्रपटाचा पहिला कट तयार झाला, तेव्हा मी हा चित्रपट नंबी नारायणन यांच्यासोबत पाहिला, ज्यांच्यावर हा चित्रपट बनला आहे. मी आणि नंबी नारायणन असे फक्त आम्ही दोघेच प्रेक्षकांसमोर पडद्यावर चित्रपट चालू होता. एका सामान्य प्रेक्षकाप्रमाणे मी भावूक होऊन माझे अश्रू रोखण्याचा प्रयत्न करत होतो आणि माझ्या शेजारच्या सीटवर बसलेले देशाचे प्रसिद्ध अंतराळ शास्त्रज्ञ पडद्यावर स्वतःची कहाणी पाहत सुस्काराही टाकत होते.
जर तुम्ही सत्याच्या मार्गावर असाल तर…
‘रॉकेट्री : द नंबी इफेक्ट’ हा चित्रपट त्या सर्व उत्कट लोकांची कथा आहे, जे आपल्या कौशल्यांना आपला आत्मा बनवतात, आपल्या कुटुंबाला बाजूला ढकलतात आणि सर्व काही कामाला लावतात. आजूबाजूचे लोक वर जाताना पाहिल्यावर पाठीत वार करणाऱ्यांचीही या चित्रपटाची कथा आहे. अशाच एका वेडसर माणसाची यशाकडे वाटचाल करणाऱ्याची ही कहाणी आहे, ज्यावर चुकीचे आरोप करून त्याला वर्षानुवर्षे तुरुंगात टाकले गेले. हा चित्रपट तुम्हाला सांगतो की जर नंबी नारायणन यांना तुरुंगवास झाला नसता आणि त्यांचे अंतराळ विज्ञानावरील काम ठप्प झाले नसते, तर आज भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) ही नासाच्या पुढे जगातील क्रमांक एकची अवकाश संस्था बनली असती. होय, आपल्या मातीसाठी काहीतरी करून दाखवण्याचा ध्यास असलेला नंबी नासाची नोकरी नाकारल्यानंतरच भारतात परतला होता. रॉकेट्री: नंबी इफेक्ट ही केवळ नंबी नारायणन यांच्यावर झालेल्या अन्यायाची कथा नाही, तर ती संपूर्ण देशावर झालेल्या अन्यायाची कहाणी आहे, ज्यामुळे आपण अवकाश विज्ञानात एक चतुर्थांश शतकांपेक्षाही मागे आहोत.
भारतीय चित्रपट निर्मात्यांवर मोठा प्रश्न
नंबी नारायणनची कहाणी अशी आहे की, आजवर कोणत्याही मोठ्या चित्रपट निर्मिती संस्थेने त्यावर चित्रपट का बनवला नाही, याचा विचार करून थक्क होतो. जेव्हा मी गुरुवारी सोशल मीडियावर चित्रपटाबद्दल लिहिले तेव्हा लोक विचारू लागले की हा चित्रपट चित्रपटगृहात येणार की ओटीटीवर. 1 जुलै रोजी थिएटरमध्ये प्रदर्शित होणाऱ्या “रॉकेट्री : द नंबी इफेक्ट” मध्ये स्वतःच लेखन, निर्मिती, दिग्दर्शन आणि अभिनय करणाऱ्या आर माधवनला यादरम्यान खूप शिवीगाळ होत आहे. रात्रंदिवस मोबाईलवर राहणारे लोक टार्गेटमध्ये येत राहतात. पण, प्रेक्षक तर सोडा, संपूर्ण चित्रपट जगतातील सर्व बड्या स्टार्सनीही चित्रपट प्रदर्शित होईपर्यंत याबद्दल कौतुकाचा एक शब्दही उच्चारला नाही. कारण यामुळे एक नवीन फिल्म कंपनी होऊ शकते, ज्याचा सिनेमाच्या वंशानुगत पद्धतीशी काहीही संबंध नाही आणि ज्याला स्वतःहून देशभक्तीच्या कथा तयार करायच्या आहेत. एकप्रकारे माधवन गेल्या चार-पाच वर्षांपासून नंबी नारायणन यांच्या वेदना सहन करत जगत आहे.
‘रॉकेट्री: द नंबी इफेक्ट’ची सुरुवात नंबी नारायणनच्या तरुणपणापासून होते. विक्रम साराभाई एका कुशल शास्त्रज्ञाची प्रतिभा ओळखतात. एपीजे अब्दुल कलामही एकत्र काम करताना दिसत आहेत. नंबी प्रिन्स्टन या जगातील सर्वोत्तम शैक्षणिक संस्थांपैकी एक आहे. NASA मध्ये नोकरी मिळवा, पण त्यापेक्षा खूपच कमी पगार देणारे ISRO मध्ये परत या. उपग्रह अवकाशात नेण्यासाठी ते रॉकेट विकसित करत आहे. रॉकेट बनवण्यातही ते यशस्वी होतात. रॉकेटचे नाव Vi As आहे. जर चाचणी यशस्वी झाली, तर ते जाऊन त्याच्या मालकाच्या नावाचा ‘के’ मध्यभागी लिहितो आणि रॉकेटचे नाव विकास आहे. हा विकास रॉकेट आजपर्यंत इस्रोने पाठवलेले उपग्रह अवकाशात घेऊन जात आहे. आणि त्यांना कोणी बनवले? चित्रपट प्रदर्शित होण्याच्या दिवसापर्यंत, नंबी नारायणन मुंबईत आर माधवनचा जयजयकार करत होता की शेवटी सर्व काही ठीक होते. अगदी ‘ओम शांती ओम’ चित्रपटातील शाहरुखचा बोललेला डायलॉग. शाहरुख चित्रपटात नंबी नारायणनची मुलाखत घेतो आणि या मुलाखतीच्या निमित्ताने संपूर्ण चित्रपट पुढे जातो.
माधवनची आजवरची सर्वोत्तम कामगिरी
जर तुम्हाला देशाबद्दल प्रेम असेल आणि विज्ञानाची थोडीशी आवड असेल, तर रॉकेट्री: द नंबी इफेक्ट हा चित्रपट तुमच्यासाठी एक अशी भावना आहे, जी तुम्ही कधीही विसरणार नाही. माधवनने आपले कर्तव्य समजून हा चित्रपट बनवला आहे. माधवनने कोरोना लॉकडाऊनच्या काळात थेट OTT वर चित्रपट विकण्यासाठी आलेल्या आकर्षक ऑफर स्वीकारल्या असत्या तर चित्रपटाच्या रिलीजच्या वेळी तो इतर निर्मात्यांप्रमाणे परदेशात बसून ‘चिल’ झाला असता. पण, माधवनने या चित्रपटाचा विचार मोठ्या पडद्यासाठी केला. त्याचे स्पेशल इफेक्ट्स आणि शूटिंगही त्याच वर्गाचे आहेत. चित्रपटातील कलाकारही निवडकपणे कथेत विणले गेले आहेत. नंबी नारायणनची पत्नी मीराच्या भूमिकेत सिमरन माधवनच्या हिट तमिळ चित्रपटांची सोबती आहे. सिमरनने नंबीचे काय झाले आणि भारतीय समाजाशी थेट जोडलेल्या गृहिणीवर त्याचा कसा परिणाम होतो, हे जगून दाखवले आहे आणि निर्माता आणि दिग्दर्शक म्हणून अव्वल क्रमांक मिळविल्यानंतर, माधवननेही या चित्रपटात जे काम केले आहे, ते क्वचितच इतर कोणत्याही चित्रपटात करू शकेल. चित्रपटातील एक दृश्य आहे. पूर्णपणे वेदनादायक. पाऊस पडत आहे. भयानक. तिरंगा ओला होत आहे. याच्या खाली नारायणन जोडपे आहेत. रस्त्यावर असहाय, अबोल आणि निराधार.
अगदी सिनेमासोबतही, सिनेमानंतरही
‘रॉकेट्री: द नंबी इफेक्ट’ ही एक अशी कथा आहे ज्यामध्ये देशातील कोणत्याही मोठ्या फिल्म कंपनीने पैसे गुंतवलेले नाहीत. जेव्हा सर्व आघाडीच्या चित्रपट वितरक कंपन्यांनी माधवनला देशातील शहरात नेण्यासाठी पाठिंबा दिला नाही, तेव्हा हा चित्रपट यूएफओ मुव्हीज प्रदर्शित करत आहे. देशाचे राजकारण देशाला कसे उद्ध्वस्त करत आहे, अशी कहाणी 1 जुलैपासून लोकांच्या नजीकच्या सिनेमागृहांपर्यंत पोहोचत आहे, हे हिंदी चित्रपट पाहणाऱ्या नियमित प्रेक्षकांना अद्याप कळलेले नाही. माधवन एकटाच या व्यवस्थेशी झुंज देत आहे, जसे नंबी नारायणन एकेकाळी स्वतःला निर्दोष सिद्ध करण्यासाठी व्यवस्थेशी आणि न्यायव्यवस्थेशी लढत होते. नंबी यांना या खोट्या प्रकरणात गोवणाऱ्या पोलीस अधिकाऱ्याला आता तीस्ता सेटलवाडच्या प्रकरणात अटक करण्यात आली आहे. नंबी नारायणन यांना केंद्र सरकारने पद्मभूषण बहाल केले आहे, पण त्यांच्यासोबत काही मिनिटे बसले तरी त्यांच्या वेदना डोळ्यांतून झळकतात. माधवनला उद्या ‘रॉकेट्री: द नंबी इफेक्ट’साठी एक अभिनेता किंवा दिग्दर्शक किंवा निर्माता म्हणून राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारही मिळू शकतो, पण जेव्हा जेव्हा ‘रॉकेट्री: द नंबी इफेक्ट’ची चर्चा होईल, तेव्हा माधवनकडून अश्रू येतील हे निश्चित.
पाहायचा की नाही
‘रॉकेट्री: द नंबी इफेक्ट’ हा चित्रपट सत्य घटनेने प्रेरित झालेला नाही. देशातील एका अंतराळ शास्त्रज्ञावर झालेल्या अन्यायाच्या सत्य घटनेचा तो दस्तऐवज आहे. यात माधवनची प्रत्येक फ्रेम आणि प्रत्येक सीन नंबी नारायणनसोबत घडला होता, तसाच घडवण्याचा प्रयत्न केला आहे. नंबी नारायणन स्वत: सुरुवातीपासूनच या चित्रपटाच्या निर्मितीशी जोडले गेले आहेत. सत्याला सामोरे जाण्याची हिंमत असेल, तर हा चित्रपट नक्की पहा. देशासाठी काहीतरी करू इच्छिणाऱ्या पण संकटांना घाबरणाऱ्या तरुणांनी हा चित्रपट पाहावा. नंबी नारायणन यांना जे काही सामोरे जावे लागले, त्यांच्यासमोर इतर सर्व समस्या उभ्या आहेत.