मुंबई – महाराष्ट्राच्या राजकारणात मोठी खळबळ उडाली आहे. सत्ताधारी पक्ष शिवसेना तुटण्याच्या मार्गावर आहे. उद्धव सरकारच्या तीन मंत्र्यांसह 26 शिवसैनिक आमदार बंडावर उतरले आहेत. काँग्रेसचे अनेक आमदारही नाराज असल्याची माहिती आहे.
तसे झाल्यास महाराष्ट्रातील उद्धव सरकारपुढे अडचणी निर्माण होऊ शकतात. उद्धव ठाकरे सध्या डॅमेज कंट्रोलमध्ये गुंतले आहेत. शिवसेनेचे दिग्गज नेते मिलिंद नार्वेकर आणि रवींद्र पाठक गुजरातमध्ये पोहोचले. येथे दोन्ही नेत्यांनी बंडखोर आमदारांची भेट घेतली. शिवसेनेत अचानक निर्माण झालेल्या गदारोळामुळे पक्षातील जुन्या बंडखोरीचे किस्से लोकांच्या चर्चेत आले आहेत. शिवसेनेत बंडखोरी झाली, तेव्हाचे असे तीन किस्से आम्ही तुम्हाला सांगणार आहोत. एकदा उद्धव ठाकरेंच्या भावाने पक्ष सोडला होता. हे कधी, काय आणि कसे घडले ते आम्ही तुम्हाला सांगणार आहोत.
प्रथम जाणून घ्या वर्तमान राजकीय परिस्थिती
महाराष्ट्रात शिवसेना आमदारांच्या बंडखोरीनंतर सत्तेच्या समीकरणाबाबत वेगवेगळे अंदाज बांधले जात आहेत. एकनाथ शिंदे 26 आमदार बंडखोर असल्याचा दावा करत आहेत. त्यात काही अपक्ष आमदारही आहेत. यासोबतच भाजप अपक्ष आणि इतर लहान पक्षांच्या एकूण 13 आमदारांचा पाठिंबा असल्याचा दावा करत आहे.
या स्थितीत भाजपच्या 106 आमदारांसह भाजपच्या बाजूचे संख्याबळ 145 होईल. जो बहुमताचा आकडा आहे. अशा परिस्थितीत उद्धव ठाकरे यांचे सरकार अडचणीत येऊ शकते. दुसरीकडे, बंडखोरांकडून उद्धव ठाकरेंसमोर भाजपला पाठिंबा देण्याची अट घातली जाऊ शकते, अशीही शक्यता वर्तवली जात आहे. आता आम्ही तुम्हाला शिवसेनेतील तीन जुन्या बंडखोरीच्या कहाण्या सांगत आहोत.
1. जेव्हा छगन भुजबळांनी केले होते बाळ ठाकरेंविरुद्ध बंड
महाराष्ट्राच्या राजकारणात बाळासाहेब ठाकरेंचे वर्चस्व असतानाची ही कहाणी आहे. तेव्हा छगन भुजबळ हे ओबीसींचे दबंग नेते म्हणून ओळखले जाऊ लागले. ते बाळ ठाकरे यांच्या निकटवर्तीयांपैकी एक मानले जायचे. मात्र, 1985 पासून दोघांमध्ये वाद सुरू झाला. त्या वर्षी झालेल्या विधानसभा निवडणुकीनंतर शिवसेना सर्वात मोठा विरोधी पक्ष म्हणून उदयास आला.
विधानसभेतील विरोधी पक्षनेतेपदाची निवड करताना बाळ ठाकरे साहजिकच आपल्यावर ही जबाबदारी देतील, असे भुजबळांना वाटले, पण तसे झाले नाही. ठाकरे यांनी मनोहर जोशी यांना विरोधी पक्षनेतेपद दिल्याचे समजताच भुजबळांना धक्का बसला. यानंतर भुजबळांना राज्याच्या राजकारणातून काढून शहराच्या राजकारणापुरते मर्यादित केले गेले. त्यांना मुंबईचे महापौर करण्यात आले.
दरम्यान, केंद्रात राष्ट्रीय आघाडीचे आघाडीचे सरकार आले, ज्याने मागासवर्गीय आरक्षणाबाबत मंडल आयोगाच्या शिफारशी लागू करण्याचा निर्णय घेतला. महाराष्ट्रात शिवसेनेचा भागीदार भाजप या निर्णयाला पाठिंबा देत होता, मात्र शिवसेनेचा विरोध होता. ओबीसी समाजातून येणाऱ्या भुजबळांना ही गोष्ट आवडली नाही.
मार्च 1991 मध्ये त्यांनी मनोहर जोशी यांच्या विरोधात जाहीर वक्तव्य केले होते. आता त्यांना पुन्हा मुंबईचे महापौर व्हायचे नाही, असेही स्पष्ट करण्यात आले. त्यांना विरोधी पक्षनेते केले पाहिजे. या गोष्टी ऐकून बाळ ठाकरेंनी जोशी आणि भुजबळांना मातोश्रीवर बोलावून समजूत काढण्याचा प्रयत्न केला, पण काही उपयोग झाला नाही.
5 डिसेंबर 1991 रोजी भुजबळांनी बाळ ठाकरेंविरोधात बंड केले. शिवसेना-ब नावाचा वेगळा गट स्थापन करून मूळ शिवसेनेपासून वेगळे होत असल्याचे पत्र शिवसेनेच्या 8 आमदारांनी सभापतींना दिले.
सभापतींनी भुजबळांच्या गटाला ओळखले, त्यानंतर त्यांनी आपल्या समर्थक आमदारांसह काँग्रेसमध्ये प्रवेश केला. अशातच भुजबळांनी शिवसेनेचे दोन तुकडे केले. ठाकरे कुटुंबाची कुठून तरी फसवणूक होण्याची ही पहिलीच वेळ होती.
2. नारायण राणेंनी केले होते 10 आमदारांसह बंड
2005 मध्ये नारायण राणेंनी बंड केल्याने शिवसेनेला दुसरा धक्का बसला. राणेंचा राजकीय प्रवास शिवसेनेतून सुरू झाला. 1968 साली वयाच्या 16 व्या वर्षी नारायण राणे तरुणांना शिवसेनेशी जोडण्यात गुंतले.
शिवसेनेत गेल्यानंतर नारायण राणे यांची लोकप्रियता दिवसेंदिवस वाढत गेली. शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरेही नारायण राणेंची तरुणांमध्ये प्रसिद्धी पाहून प्रभावित झाले होते. त्यांच्या संघटनात्मक क्षमतेमुळे ते लवकरच चेंबूरमधील शिवसेनेचे शाखाप्रमुख झाले.
राणे हे 1985 ते 1990 पर्यंत शिवसेनेचे नगरसेवक होते. 1990 मध्ये ते पहिल्यांदा शिवसेनेकडून आमदार झाले. यासोबतच ते विधानसभेचे विरोधी पक्षनेतेही झाले. छगन भुजबळांनी शिवसेना सोडल्यावर राणेंची शिवसेनेतली उंची वाढली.
1996 मध्ये शिवसेना-भाजप सरकारमध्ये नारायण राणे यांना महसूलमंत्री करण्यात आले. यानंतर मनोहर जोशी मुख्यमंत्रिपदावरून पायउतार झाल्यानंतर राणेंना मुख्यमंत्र्यांच्या खुर्चीवर बसण्याची संधी मिळाली. शिवसेना-भाजप युती सरकारमध्ये 1 फेब्रुवारी 1999 रोजी नारायण राणे मुख्यमंत्री झाले.
मात्र, हा आनंद काही दिवसांचाच होता. उद्धव ठाकरेंना शिवसेनेचे कार्याध्यक्ष बनवल्यावर नारायण राणेंच्या आवाजावर बंडखोरी सुरू झाली. राणेंनी उद्धव यांच्या प्रशासकीय क्षमतेवर आणि नेतृत्व क्षमतेवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले. यानंतर नारायण राणे यांनी 10 शिवसेना आमदारांसह शिवसेना सोडली आणि 3 जुलै 2005 रोजी काँग्रेसमध्ये प्रवेश केला.
3. जेव्हा राज ठाकरेंनी काढला नवा पक्ष
शिवसेना सोडल्यानंतर नवा पक्ष स्थापन करणारे बाळ ठाकरे यांचे पुतणे आणि उद्धव ठाकरेंचे बंधू राज ठाकरे हे पहिले शिवसैनिक आहेत. राज ठाकरे यांनी 2005 मध्ये शिवसेनेशी संबंध तोडले. त्यानंतर 2006 मध्ये त्यांनी महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेची स्थापना केली. शिवसेनेशी फारकत घेतल्यानंतर आमदार त्यांच्यासोबत नसतील, पण त्यांच्या पाठोपाठ मोठ्या संख्येने कार्यकर्त्यांनी शिवसेना सोडली.
सध्याच्या बंडखोरीत जवळपास 35 आमदार सोबत असल्याचा दावा एकनाथ शिंदे करत आहेत. शिंदे यांची बंडखोरी यशस्वी झाल्यास 56 वर्षांच्या शिवसेनेतील हे आतापर्यंतचे सर्वात मोठे बंड ठरेल. गेल्या तीन बंडामध्ये 10 पेक्षा जास्त आमदार कधीही वेगळे झाले नाहीत.