कर्करोगानंतर सापडली एचआयव्हीवर लस : संशोधकांचा दावा – लसीचा फक्त एक डोस संपवेल रोग; जाणून घ्या कसे काम करते लस

एक्वायर्ड इम्युनोडेफिशियन्सी सिंड्रोम (एड्स) हा मानवी इम्युनोडेफिशियन्सी व्हायरसमुळे होणारा आजार आहे. 20 व्या शतकात हा विषाणू चिंपांझीपासून मानवांमध्ये हस्तांतरित झाला असे मानले जाते. हा लैंगिक संक्रमित रोग आहे आणि रुग्णाच्या वीर्य, योनीतील द्रव आणि रक्त यांच्या संपर्कातून पसरतो. सध्या यावर कायमस्वरूपी इलाज उपलब्ध नाही.

कशी तयार झाली लस ?
या एचआयव्ही लसीमध्ये जीन एडिटिंग तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला आहे. शास्त्रज्ञांनी जीन एडिटिंग तंत्रज्ञानाच्या मदतीने ही लस बनवली आहे. सध्या त्याची उंदरांवर चाचणी करण्यात आली आहे. लसीमध्ये टाइप बी पांढऱ्या रक्त पेशी (पांढऱ्या रक्त पेशी) वापरल्या गेल्या. हे प्रतिरक्षा प्रणालीमध्ये एचआयव्ही विषाणूशी लढा देणारे अँटीबॉडीज विकसित करतात. विशेष म्हणजे या आजाराने ग्रस्त रूग्णांची रोगप्रतिकारक शक्ती खूप कमकुवत होते आणि ते स्वतः व्हायरसशी लढण्यास सक्षम नसतात.

या औषधापासून बनवलेले अँटीबॉडी सुरक्षित आणि शक्तिशाली असल्याचे संशोधकांचे म्हणणे आहे. संसर्गजन्य रोगांव्यतिरिक्त, कर्करोग आणि इतर स्वयंप्रतिकार रोगांपासून बरे होण्यासाठी ते मानवांमध्ये देखील उपयुक्त ठरू शकते.

कशी काम करते लस ?
जीन एडिटिंगद्वारे बदललेल्या पेशींना विषाणूचा सामना करताच, पेशी त्यावर प्रभुत्व मिळवतात. प्रकार बी पांढऱ्या रक्त पेशी आपल्या शरीरातील विषाणू आणि बॅक्टेरियाविरूद्ध प्रतिकारशक्ती वाढवतात. ते रक्तवाहिन्यांद्वारे वेगवेगळ्या अवयवांमध्ये पोहोचतात. आता शास्त्रज्ञांनी सीआरआयएसपीआर या जीन एडिटिंग तंत्रज्ञानाच्या मदतीने त्यात बदल करण्यास सुरुवात केली आहे. यामुळे बदललेल्या पेशींमधून विषाणूचा सामना करताच पेशी त्यावर वर्चस्व गाजवतात.

काय आहे CRISPR तंत्रज्ञान ?
CRISPR हे जनुक संपादन तंत्रज्ञान आहे, ज्याचा वापर व्हायरस, बॅक्टेरिया किंवा मानवांच्या पेशींमध्ये अनुवांशिकरित्या बदल करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. येत्या काही वर्षांत एड्स आणि कर्करोगावर कायमस्वरूपी उपचार बाजारात येऊ शकतात, असे संशोधकांचे मत आहे.