नवी दिल्ली – आतापर्यंत सखल आणि उंच ठिकाणी राहणाऱ्या लोकांमध्ये थ्रोम्बोसिस संदर्भात वेगवेगळे दावे क्लिनिकल स्टडीजमध्ये केले जात होते, परंतु पहिल्यांदाच हे वैज्ञानिकदृष्ट्या सिद्ध झाले आहे की उंचावर राहणारे लोक या आजाराला अधिक वेगाने बळी पडतात. देशातील दोन डझनहून अधिक लष्करी वैद्यकीय संस्थांनी संयुक्तपणे सैनिकांवरील महामारी विज्ञानासह हा अभ्यास केला आहे, जो 10 वर्षांपूर्वी 2012 मध्ये सुरू झाला होता.
ते आता द लॅन्सेट साउथईस्ट एशिया मेडिकल जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले आहे. त्यानुसार हजारो फूट उंचीवर तैनात असलेल्या सैनिकांच्या हृदयात आणि मेंदूमध्ये रक्ताच्या गुठळ्या तयार होण्याचा धोका खालच्या ठिकाणी राहणाऱ्या जवानांपेक्षा जास्त असतो. तज्ज्ञांच्या मते, या अभ्यासाद्वारे लष्करी जवानांच्या आरोग्याबाबत महत्त्वाची पावले उचलली जाऊ शकतात. उच्च उंचीवर तैनाती दरम्यान वेळेवर तपासणी केली जाऊ शकते. जेणेकरून सैनिकांना वेळेवर वैद्यकीय उपचार मिळतील.
तपासात अनेक सैनिकांमध्ये सापडल्या गुठळ्या
अभ्यासादरम्यान, डॉक्टरांना अनेक जवान असे देखील आढळले ज्यांच्या रक्ताच्या धमन्यांमध्ये रक्ताच्या गुठळ्या आढळल्या. 30 जवानांपैकी 15 जवानांमध्ये व्हेन थ्रोम्बोसिस आढळून आले, तर 12 जवानांमध्ये शिरासंबंधीचा गठ्ठा आढळून आला. तिघांच्या रक्तवाहिन्यांमध्ये गुठळ्या आढळल्या. तपासापूर्वी त्यांच्यापैकी कोणालाही याची माहिती नव्हती. जरी ही लक्षणे दीर्घकाळापर्यंत होती. अनेक सैनिकांमध्ये 100 दिवस लक्षणे दिसून आली.
- डॉक्टरांच्या मते, भारतीय लष्कराचे जवान उणे अंश तापमान आणि हजारो फूट उंचीवर तैनात असतात. आतापर्यंत उंची आणि थ्रोम्बोसिसबद्दल फारशी माहिती नव्हती. थ्रोम्बोसिस हा जगभरात अत्यंत धोकादायक मानला जातो. त्यामुळे आपल्या जवानांचा धोका वाढू शकतो. म्हणून, जून 2012 ते जून 2014 दरम्यान, 960 निरोगी जवानांवर एक अभ्यास केला गेला. प्रदीर्घ तपास प्रक्रिया, त्यांचा अहवाल आणि तज्ज्ञांमध्ये झालेल्या चर्चेनंतर हे निष्कर्ष प्रसिद्ध करण्यात आले आहेत.
- आर्म्ड फोर्सेस मेडिकल रिसर्च कमिटी आणि डिफेन्स रिसर्च अँड डेव्हलपमेंट ऑर्गनायझेशन (डीआरडीओ) यांनी मंजूर केलेल्या या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की, 15000 किंवा त्याहून अधिक उंचीच्या परिसरात दोन वर्षे ड्युटी केल्याने जवानांमध्ये थ्रोम्बोसिसचा धोका वाढतो. वैद्यकीय शास्त्रामध्ये ही स्थिती गंभीर आणि जीवघेणी स्थिती मानली जाते. यामध्ये, मानवी शरीरातील नसांमध्ये रक्ताच्या गुठळ्या जमा झाल्यामुळे, हृदयविकाराचा झटका किंवा ब्रेन स्ट्रोकचा धोका अनेक पटींनी वाढतो, ज्यासाठी उच्च केंद्रावर त्वरित उपचार करणे आवश्यक आहे.