नवी दिल्ली – हेलिकॉप्टर सेवा देणारी सरकारी कंपनी आता विकली गेली आहे. या कंपनीत सरकारचा 51 टक्के हिस्सा होता, जो सरकारने स्टार 9 मोबिलिटी ग्रुपला विकला आहे. हा करार 211.14 कोटी रुपयांना झाला आहे. आता या कंपनीचा नवीन मालक स्टार 9 मोबिलिटी ग्रुप असेल. मात्र या करारावर काँग्रेसने प्रश्न उपस्थित केले आहेत. पवन हंस ज्या कंपनीला विकले गेले, ती कंपनी अवघ्या 6 महिन्यांची असल्याचा आरोप काँग्रेसने केला आहे.
काँग्रेसचे प्रवक्ते गौरव वल्लभ म्हणतात की स्टार 9 मोबिलिटी हा बिग चार्टर प्रायव्हेट लिमिटेड, महाराजा एव्हिएशन प्रायव्हेट लिमिटेड आणि अल्मास ग्लोबल अपॉर्च्युनिटी फंड एसपीसी यांचा समावेश असलेला समूह आहे. गौरव वल्लभ यांचा दावा आहे की याची स्थापना 6 महिन्यांपूर्वी 29 ऑक्टोबर 2021 रोजी स्थापन झाले होते.
पवन हंस सरकारीतून गेले खाजगीत
- पवन हंस ही सरकारी कंपनी होती. यामध्ये सरकारचा हिस्सा 51% होता. यासह सरकारी मालकीच्या तेल आणि नैसर्गिक वायूचा (ONGC) 49% हिस्सा होता. सरकारने आपला संपूर्ण 51% हिस्सा विकला आहे.
- पवन हंसमधील 51% स्टेक विकण्यासाठी, 199.92 कोटी रुपयांची मूळ किंमत ठेवण्यात आली होती. यासाठी तीन कंपन्यांनी बोली लावली होती. स्टार 9 मोबिलिटी ग्रुपने 211.14 कोटी रुपयांची बोली लावली होती.
- स्टार 9 मोबिलिटी ग्रुप व्यतिरिक्त, एका कंपनीने 181.05 कोटी रुपये आणि दुसऱ्या कंपनीने 153.15 कोटी रुपयांची बोली लावली होती. स्टार 9 मोबिलिटी ग्रुपने सर्वाधिक बोली लावली आणि पवन हंसचा 51 टक्के हिस्सा त्यात गेला.
पण पवन हंस म्हणजे काय?
- पवन हंसची 15 ऑक्टोबर 1985 रोजी नोंदणी झाली. ही कंपनी सरकार आणि तिची एक कंपनी ONGC यांनी संयुक्तपणे सुरू केली होती. सुरुवातीला यात सरकारचा 78% पेक्षा जास्त हिस्सा होता. काही वर्षांपूर्वी, सरकारने आपला हिस्सा 51% पर्यंत कमी केला होता, त्यानंतर ONGC ची हिस्सेदारी वाढून 49% झाली.
- नागरी उड्डयन मंत्रालयाच्या अहवालानुसार, 2019 पर्यंत, पवन हंस यांच्या ताफ्यात 43 हेलिकॉप्टर होती. ही कंपनी हेलिकॉप्टर सेवा देण्याचे काम करते. ही कंपनी अनेकदा नफ्यात होती, पण 2018-19 मध्ये तिला 72.42 कोटी रुपयांचा तोटा झाला.
अपघातांची संख्या देखील कमी नाही
- आपल्या ३७ वर्षांच्या सेवेत पवन हंस हेलिकॉप्टर अपघातांमुळेही चर्चेत राहिले आहेत. कंपनीने आपल्या वेबसाइटवर सुरक्षेचा फ्लाइट ऑपरेशनचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणून वर्णन केले आहे, परंतु त्याचा रेकॉर्ड चांगला राहिला नाही.
- जुलै 1988 मध्ये पहिल्यांदा पवन हंसच्या हेलिकॉप्टरला अपघात झाला. वैष्णोदेवी येथे झालेल्या या अपघातात दोन वैमानिकांसह 7 जणांचा मृत्यू झाला होता. यानंतर पवन हंसशी संबंधित 20 हेलिकॉप्टर अपघातांमध्ये 91 जणांचा मृत्यू झाला आहे.
- 2011 मध्ये पवन हंस हेलिकॉप्टर अपघातात सर्वाधिक 31 जणांचा मृत्यू झाला होता. यामध्ये अरुणाचल प्रदेशचे तत्कालीन मुख्यमंत्री दोरजी खांडू यांच्या मृत्यूचाही समावेश आहे. 30 एप्रिल 2011 रोजी दोरजी खांडूसह 5 जण अपघाताचे बळी ठरले.
- DGCA ने 2018 मध्ये पवन हंसच्या हेलिकॉप्टर अपघाताबाबत एक अहवाल प्रसिद्ध केला. अपघातांमागील कारणांमध्ये आवश्यक देखभालीचा अभाव आणि सुरक्षा मानकांचे पालन न करणे ही कारणे असल्याचे सांगण्यात आले.
चौथ्या प्रयत्नात विकले गेले पवन हंस
- सरकारने ऑक्टोबर 2016 मध्ये पवन हंसमधील संपूर्ण स्टेक विकण्यासाठी निर्गुंतवणुकीला मान्यता दिली होती. पहिल्यांदा 13 ऑक्टोबर 2017 रोजी सरकारने निविदा मागवल्या होत्या, ज्यामध्ये 4 कंपन्यांनी बोली लावली होती. यामध्ये केवळ एकच कंपनी यासाठी पात्र ठरल्याने ती रद्द करण्यात आली.
- 14 एप्रिल 2018 रोजी दुस-यांदा निविदा मागवण्यात आली, परंतु ती पूर्ण झाली नाही. 11 जुलै 2019 रोजी तिसऱ्यांदा निविदा मागवण्यात आली होती आणि यावेळी देखील फक्त एकच कंपनी पात्र ठरली होती, त्यामुळे ती देखील रद्द करण्यात आली होती.
- डिसेंबर 2020 मध्ये शेवटची निविदा मागवण्यात आली होती. यामध्ये तीन कंपन्यांनी बोली लावली. जास्त बोली लावल्यानंतर हा हिस्सा स्टार 9 मोबिलिटीला विकला गेला. आर्थिक घडामोडींच्या कॅबिनेट समितीने पवन हंसमधील सरकारी स्टेक विकण्यास मंजुरी दिली.
कंपनी विकली तरी वाद का?
पवन हंसमधील सरकारी स्टेक स्टार 9 मोबिलिटी ग्रुपला विकण्यावरून वाद सुरू झाला आहे. यावर काँग्रेसने प्रश्न उपस्थित केला आहे. काँग्रेसचे प्रवक्ते गौरव वल्लभ म्हणतात की, 6 महिन्यांपूर्वी स्थापन झालेल्या कंसोर्टियमने कंपनीचा हिस्सा विकला होता.
गौरव वल्लभ यांनी असा सवालही उपस्थित केला आहे की, जेव्हा स्टेक विकण्याची मूळ किंमत 199.92 कोटी रुपये ठेवण्यात आली होती, तेव्हा 181.05 कोटी आणि 153.15 कोटी रुपयांची बोली का? लावण्यात आली.
गौरव वल्लभ सांगतात की स्टार 9 मोबिलिटीकडे स्वतःचे एकही हेलिकॉप्टर नाही, तर अल्मास ग्लोबल अपॉर्च्युनिटी फंड एसपीसीलाही या क्षेत्रातील कोणताही अनुभव नाही. बिग चार्टर प्रायव्हेट लिमिटेडच्या ताफ्यात 3 हेलिकॉप्टर आहेत.
पवन हंसच्या कर्मचारी संघटनेने निर्गुंतवणुकीत स्वारस्य दाखवले होते आणि ते ओएनजीसीमध्ये विलीन करावे किंवा त्याला उपकंपनी बनवावे, असे म्हटले होते, परंतु सरकारने ते बाजूला केले असा आरोप काँग्रेस प्रवक्त्याने केला.