वॉशिंग्टन – गेल्या 20 वर्षांपासून हवेत झपाट्याने वाढलेले नायट्रोजन डायऑक्साइड प्रदूषणाचे विष लहान मुलांचे आयुष्य उद्ध्वस्त करत आहे. केवळ 2019 मध्ये या प्रदूषणामुळे 18.5 लाख लोकांना दमा झाला होता. यापैकी 70 टक्के प्रकरणे शहरांतील आहेत. हे खुलासे अमेरिकन अंतराळ संस्था नासाने प्रथमच उपग्रहाद्वारे गोळा केलेल्या प्रदूषणाच्या डेटा आणि रोगाच्या जमिनीवरील डेटाच्या तुलनेत आले आहेत. नासाचे शास्त्रज्ञ आणि वैद्यकीय तज्ज्ञ ज्यांनी हे संशोधन केले, त्यांनी दावा केला आहे की प्रदूषित हवेमुळे मुलांना होणाऱ्या नुकसानीची पहिल्यांदाच पुष्टी केली आहे.
यामध्ये जॉर्ज वॉशिंग्टन युनिव्हर्सिटीच्या ग्लोबल हेल्थ विभागातील सहयोगी प्राध्यापक सुसान सी. अॅनेनबर्ग यांचा समावेश आहे, आज जगातील कोणत्याही शहरात राहणे म्हणजे तुम्ही हानिकारक वायू प्रदूषणाचा श्वास घेत आहात. वायू प्रदूषण हे मृत्यूचे चौथे प्रमुख कारण आहे. 50 टक्के लोकसंख्या शहरांमध्ये राहते, विकसित देशांमध्ये हा आकडा 80 टक्क्यांपर्यंत आहे.
204 देश, 13 हजार शहरे: परिस्थिती एक सारखीच
या अभ्यासात 204 देशांतील 13,000 शहरी भागातील 20 वर्षांच्या उपग्रह डेटाचे विश्लेषण करण्यात आले. 2000 ते 2019 पर्यंत वार्षिक नायट्रोजन डायऑक्साइड उत्सर्जन, त्यांच्यातील बदल, भूप्रदूषण निरीक्षण डेटा, रोगांची आकडेवारी, यांचाही विश्लेषणामध्ये समावेश करण्यात आला.
शहरांमधील वाहनांमधून येत आहे नायट्रोजन डायऑक्साइड
कार, ट्रक, बस शहरांमध्ये सर्वाधिक नायट्रोजन डायऑक्साइड तयार करतात. याशिवाय डिझेलवर चालणारी उपकरणे, पॉवर प्लांट, टर्बाइन, इंजिन, औद्योगिक बॉयलर, सिमेंट युनिट इत्यादींमधूनही नायट्रोजन डायऑक्साइड तयार होतो. हे प्रदूषण लहान मुलांमध्ये दम्याचे सर्वात मोठे कारण आहे.
मुलांच्या श्वासाला लागते स्वच्छ हवा
मुलांना दमा आणि इतर श्वसनाच्या आजारांपासून वाचवण्यासाठी त्यांच्या श्वासाला शुद्ध हवा आवश्यक असल्याचे अहवालात म्हटले आहे. आम्ही त्यांना ते देऊ शकत नाही. जगातील 33 टक्के शहरांमध्ये नायट्रोजन डायऑक्साइडची पातळी जागतिक आरोग्य संघटनेच्या सुरक्षिततेच्या मानकांपेक्षा जास्त आहे.
सन 2000 च्या तुलनेत 2019 साली शहरांमध्ये नायट्रोजनमुळे मुलांमध्ये दम्याचे प्रमाण 19 टक्क्यांवरून 16 टक्क्यांवर घसरल्याचे समोर आले आहे. जागतिक सरासरी देखील 10.3 वरून 8.5 पर्यंत घसरली. पण ही प्रोत्साहनाची बाब नाही, कारण लोकसंख्या वाढल्याने प्रदूषणामुळे दम्याने ग्रस्त मुलांची संख्या कमी झाली नाही, उलट वाढली आहे. दिसलेली घसरण केवळ प्रमाणात आहे. 2000 मध्ये, शहरांमधील 12.20 लाख मुलांना वायू प्रदूषणामुळे दमा झाला होता, 2019 मध्ये ही संख्या 12.40 लाख नोंदवली गेली.