धुंडीराज गोविंद फाळके यांना भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक म्हटले जाते. 30 एप्रिल 1870 रोजी जन्मलेल्या फाळके यांना नंतर सिनेसृष्टी चाहत्यांनी दादासाहेब फाळके म्हणून संबोधले. दरवर्षी 30 एप्रिलला त्यांचा जन्मदिन असतो. पण देशाच्या एवढ्या मोठ्या मनोरंजन उद्योगाचा पाया रचणाऱ्या फाळके यांना भारत सरकारने आतापर्यंत भारतरत्न दिलेला नाही याची खंत त्यांच्या कुटुंबीयांना आहे. दरवर्षी फाळके पुरस्कारांच्या नावाने नवनवीन दुकाने थाटतात याचेही त्यांना वाईट वाटते. फाळके पुरस्कारांच्या नावावर लोक लाखोंची उलाढाल करत आहेत आणि त्यामुळे भारत सरकारने दिला जाणारा चित्रपटसृष्टीचा सर्वोच्च पुरस्कार असलेल्या ‘दादासाहेब फाळके पुरस्कार’ची प्रतिष्ठा पणाला लागली आहे. दादासाहेब फाळके यांचे नातू चंद्रशेखर पुसाळकर यांनी आजोबांच्या वाढदिवसानिमित्त ‘अमर उजाला’ला नुकतीच मुलाखत दिली.
‘मराठी अभिनेत्रींकडे मागितले 10 लाख’
चंद्रशेखर पुसाळकर म्हणतात, मुंबईत दादासाहेब फाळके पुरस्कार सोहळ्यासाठी मला विशेष पाहुणे म्हणून आमंत्रित करण्यात आले होते. ज्यांची क्षमता नाही अशा लोकांना पैसे घेऊन लोक पुरस्कार देत असल्याचे मी पाहिले. तेव्हापासून मी अशा कोणत्याही पुरस्कार सोहळ्याला उपस्थित राहणे बंद केले आहे. तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की एकदा मला एका प्रसिद्ध मराठी अभिनेत्रीचा फोन आला की अमेरिकेत कोणीतरी दादासाहेब फाळके पुरस्काराचे आयोजक म्हणून तिला भेटले आहे आणि पुरस्कारासाठी दहा लाखांची मागणी करत आहे. हे ऐकून मला धक्का बसला आणि खूप वाईट वाटले.
‘कोणीही घेऊन जातो फाळके पुरस्कार’
दादासाहेब फाळके यांच्या नावाने पुरस्कार सुरू झाल्याबद्दल फाळके यांचे कुटुंबीय स्वतःला भारत सरकारचे ऋणी मानतात. पुसाळकर म्हणतात, या पुरस्कारामुळे आज दादासाहेब फाळके सर्वांना परिचित आहेत. दादासाहेब फाळके यांच्याबद्दल फारशी माहिती नसली, तरी दादासाहेब फाळके कुणीतरी होते हे एवढे तरी लोकांना माहीत आहे. या पुरस्काराने लोक दादासाहेब फाळके यांना घरोघरी ओळखले जातात. पण, या पुरस्कारासारख्या बक्षिसांच्या नावावर लोकांनी दुकानदारी चालवली तर दुःख वाटते. एकीकडे अमिताभ बच्चन सारख्या व्यक्तीला दादासाहेब फाळके अचिव्हमेंट अवॉर्डने सन्मानित केले जाते आणि दुसरीकडे मुंबईतील कोणीतरी फाळके यांच्या नावाने पुरस्कार घेऊन निघून जातो, हे पाहून वाईट वाटते.
‘फाळके पुरस्काराचे आयोजक कोण’
खोट्या फाळके पुरस्काराच्या घटनांमुळे चंद्रशेखर पुसाळकर चांगलेच नाराज झाले आहेत. ते म्हणतात, दादासाहेब फाळकेंच्या नावाने पुरस्कार आयोजित करणाऱ्यांना दादासाहेब फाळकेंबद्दल दहा गोष्टी विचारल्या, तर ते सांगू शकणार नाहीत. चांगल्या कामासाठी पुरस्कार देत असाल तर ठीक आहे, पण पुरस्काराच्या नावावर पैसे गोळा करायचे असतील, तर ते चुकीचे आहे. दुर्दैवाने दादासाहेब फाळके यांच्या नावाने लोकांनी दुकाने थाटली आहेत. मी सरकारला आवाहन करतो की, या पुरस्कार सोहळ्याचे जे कोणी आयोजन करत आहेत, त्यांना विचारावे की हा सोहळा करण्यासाठी त्यांच्याकडे पैसा कुठून येतो, त्यांच्या उत्पन्नाचे स्रोत काय आहेत, ते आयकर भरतात की नाही? असे पुरस्कार थांबवण्यासाठी सरकारने पुढाकार घेतल्यास मी नक्कीच मदत करेन.
‘आतापर्यंत का दिला नाही भारतरत्न’
चंद्रशेखर पुसाळकर नुकतेच दादासाहेब फाळके मेमोरियल फाऊंडेशनमध्ये सहभागी झाले होते. फाळके यांच्या नावाने मुंबईत काही सकारात्मक कार्यक्रम आयोजित करण्याचा या फाऊंडेशनचा विचार आहे. भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक, ज्यांचे चित्रपटसृष्टीतील योगदान विसरता येणार नाही, असे दादासाहेब फाळके यांना भारत सरकारने अद्याप भारतरत्न पुरस्कार दिला नाही, याचेही दु:ख पुसाळकर यांना आहे. पुसाळकर म्हणतात, सिनेसृष्टीतील एका गायकाला भारतरत्न मिळाला, पण भारतात चित्रपटसृष्टीचा पाया रचणाऱ्या व्यक्तीला आजपर्यंत हा सन्मान मिळालेला नाही. त्या गायकाशी आमचे वैर नाही. आम्हीही त्यांचे मोठे चाहते आहोत पण मी भारत सरकारला विचारतो की ज्यांनी देशात चित्रपटसृष्टीचा पाया घातला त्यांना अजून भारतरत्न का देण्यात आले नाही? हे सांगायलाही आम्हाला लाज वाटते.
‘आंतरराष्ट्रीय दर्जाचा बायोपिक व्हावा’
सध्या भारतीय चित्रपटसृष्टीत बायोपिकचे युग सुरू आहे, पण ज्यांनी चित्रपटसृष्टीला जन्म दिला त्यांचा बायोपिक हिंदीत बनवण्यासाठी कोणीही पुढे येत नाही. 2008 मध्ये सर्वोत्कृष्ट मराठी चित्रपटाचा राष्ट्रीय पुरस्कार मिळविलेल्या ‘हरिश्चंद्राची फॅक्टरी’चा उल्लेख होताच, पुसाळकर म्हणतात की असे आणखी चित्रपट सर्व भारतीय भाषांमध्ये बनवायला हवेत. असे चित्रपट पाहून देशात अजून किती फाळके बनतील माहीत नाही. ते म्हणतात, दादासाहेब फाळके यांच्या बायोपिकची कल्पना घेऊन लोक माझ्याकडे येतात. पण, त्याची संपूर्ण योजना केवळ चित्रपटाचे हक्क मिळवण्यावर केंद्रित आहे. मी म्हणतो की पूर्ण तयारीनिशी या आणि पूर्ण योजना घेऊन या. एक भव्य, विशाल, विहंगम आणि आंतरराष्ट्रीय चित्रपट बनवा, जो संपूर्ण जग पाहू शकेल आणि म्हणेल, पाहा, हीच ती व्यक्ती आहे जिने आपली सर्व ठेव गोळा करून भारतात सिनेमाचा पाया घातला.